Ο εξοπλισμός της βιοανάδρασης μεταφράζει τη θερμοκρασία του δέρματος, τις μυϊκές συσπάσεις, την αρτηριακή πίεση, το σφυγμό, τα εγκεφαλικά κύματα και άλλες σωματικές λειτουργίες σε ακουστικά ή οπτικά σήματα. Μαθαίνοντας να ελέγχετε το ύψος της έντασης ενός ήχου, τη συχνότητα μιας σειράς ηχητικών σημάτων ή μια εικόνα στην οθόνη ενός υπολογιστή, μαθαίνετε επίσης να ελέγχετε τη σωματική λειτουργία που παρακολουθείτε.
Στον ασθενή δίνεται η οδηγία να χρησιμοποιήσει σκέψεις, συναισθήματα, αισθήσεις οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει τα ακουστικά ή οπτικά σήματα προς την κατάλληλη κατεύθυνση. Οι πονοκέφαλοι, η ακράτεια, ακόμα και η ροή του αίματος είναι μερικές μόνο από τις φυσιολογικές παραμέτρους που μπορούν, με την κατάλληλη εκπαίδευση, να επηρεαστούν. Για παράδειγμα, τα άτομα που πάσχουν από πόνους στον αυχένα προκαλούμενους από χρόνια μυϊκή ένταση μπορούν να ωφεληθούν από την EMG (ηλεκτρομυογραφική) βιοανάδραση. Ηλεκτρόδια που εφαρμόζονται στους μυς του αυχένα μετρούν πόσο τεταμένοι είναι, και η συσκευή παρακολούθησης επανατροφοδοτεί το άτομο με τις πληροφορίες αυτές μέσω ενός ηχητικού τόνου. (Όταν οι μύες συσπώνται, τα ηχητικά σήματα γίνονται ταχύτερα, ενώ όταν οι μύες χαλαρώνουν, επιβραδύνονται). Τα άτομα εκπαιδεύονται να κάνουν οτιδήποτε είναι αναγκαίο για να επιβραδύνουν τα ηχητικά σήματα. Από τη στιγμή που θα μάθουν πώς να το κάνουν αυτό, μπορούν να χρησιμοποιούν την ίδια τεχνική για να χαλαρώνουν τους μύες τους οποτεδήποτε είναι σε ένταση. Η βιοανάδραση διαφέρει από τη γενικευμένη χαλάρωση ως προς ότι επικεντρωνόμαστε σε μία συγκεκριμένη αντίδραση τη χαλάρωση ενός μυός, για παράδειγμα, ή την επιβράδυνση του σφυγμού παρά στις προσπάθειες χαλάρωσης ολοκλήρου του σώματος.
Και οι τεχνικές γενικής χαλάρωσης είναι φυσικά δυνατό να επιβραδύνουν επίσης το σφυγμό ή να χαλαρώσουν τον ίδιο συγκεκριμένο μυ - ουσιαστικά είναι σχεδόν σίγουρο ότι μπορούν - αλλά αυτό είναι ένα μικρό μόνο μέρος του στόχου της χαλάρωσης ολόκληρου του σώματος. Παρότι διαφέρουν ως προς τους στόχους τους, οι τεχνικές βιοανάδραση σ’ και χαλάρωσης συμπληρώνουν οι μεν τις δε και συχνά χρησιμοποιούνται μαζί. Πολλοί ειδικοί που εφαρμόζουν τη
βιοανάδραση δεν θεωρούν τη βιοανάδραση εναλλακτική, επειδή υπάρχει τεράστιος αριθμός επιστημονικών στοιχείων που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της. Ταιριάζει ωστόσο με τον ορισμό που της δίνουμε, επειδή δεν αποτελεί μέθοδο που χρησιμοποιείται ως πρακτική ρουτίνας μέσα στα πλαίσια του σημερινού συστήματος ιατρικής περίθαλψης. Η βιοανάδραση είναι χρήσιμη σε αρκετές παθήσεις για τις οποίες η συμβατική ιατρική δεν διαθέτει καλές θεραπείες και πρέ-
πει να χρησιμοποιείται σε κάθε κλινική, νοσοκομείο και ιατρείο.
Ωστόσο, παρά την τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα της στην αντιμετώπιση των πονοκεφάλων, της ακράτειας, της αποκατάστασης μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, και πολυάριθμων άλλων παθήσεων, οι γιατροί σπάνια παραπέμπουν τους ασθενείς σε θεραπευτές που εφαρμόζουν τη βιοανάδραση.
Παρότι η εκπαίδευση της βιανάδρασης περιλαμβάνει ένα θεραπευτικό και ειδικό εξοπλισμό, από τη στιγμή που μαθαίνει κάποιος την τεχνική, μπορεί να τη χρησιμοποιεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε.
Ίσως η περιορισμένη αποδοχή της βιανάδρασης από τους επαγγελματίες γιατρούς να οφείλεται ακριβώς σε αυτή την ελεγχόμενη από τον ασθενή πλευρά της. Η βιοανάδραση (συχνά σε συνδυασμό με τη χαλάρωση) είναι πολύ αποτελεσματική στη θεραπεία των πονοκεφάλων που προκαλούνται από τις μυϊκές συσπάσεις.
Τα ποσοστά επιτυχίας της κυμαίνονται από 44% μέχρι 65%. Η βιανάδραση είναι αποτελεσματική ακόμα και για τους ασθενείς που πάσχουν από χρόνιους πονοκεφάλους οφειλόμενους στις μυϊκές συσπάσεις. Υπάρχει ακόμα σημαντικός αριθμός δεδομένων σχετικά με την αποτελεσματικότητα της βιοανάδρασης για της ημικρανίες, που προκαλούνται από τη διαστολή αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου.
Η βιοανάδραση χρησιμοποιείται για να διδαχθούν οι ασθενείς πώς να ζεσταίνουν τα χέρια τους (διαστέλλοντας τα αιμοφόρα αγγεία που βρίσκονται σε αυτά). Αυτό επηρεάζει τη ροή του αίματος προς το κεφάλι, μειώνοντας έτσι τον πόνο.
Οι διαβητικοί παρουσιάζουν κυκλοφοριακές διαταραχές στα πόδια, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η επούλωση των τραυμάτων και να αυξάνεται ο κίνδυνος ακρωτηριασμών. Η υποβοηθούμενη από τη βιοανάδραση χαλάρωση μπορεί
να βοηθήσει στο να αποφευχθούν οι επιπλοκές αυτές.
Μία μελέτη 40 διαβητικών διαπίστωσε ότι, όταν οι ασθενείς χρησιμοποιούσαν μία κασέτα γενικής χαλάρωσης, μπορούσαν να αυξήσουν την θερμοκρασία στα δάκτυλα των ποδιών τους κατά 9%, αλλά με χαλάρωση υποβοηθούμενη από βιοανάδραση, μπορούσαν να την αυξήσουν κατά 31%. Η βιοανάδραση μερικές φορές χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ασθενών που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και έχουν αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος τους. Μια
μετα-ανάλυση που συγκέντρωσε στοιχεία από οκτώ ελεγχόμενες μελέτες διαπίστωσε ότι η μέθοδος αυτή βοήθησε στο να βελτιωθεί το βάδισμα, η λαβή, η ικανότητα λαβής και άλλες λειτουργίες των χεριών των ασθενών. Η ακράτεια των ούρων είναι ευρεώς διαδεδομένο πρόβλημα. Μία έρευνα σε περίπου 2.000 άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών διαπίστωσε ότι το 19% των ανδρών και το 38% των γυναικών έπασχαν από αυτή.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του προβλήματος αυτού έχουν πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες και η συμβατική εναλλακτική λύση-χειρουργική επέμβαση ανάρτησης της ουροδόχου κύστης- είναι μία πολύπλοκη επέμβαση που μερικές φορές αφήνει στους ασθενείς δυσκολία στην ούρηση. Οι περισσότερες μελέτες στης ακράτειας είναι μη ελεγχόμενης.
Μία μελέτη 27 γυναικών διαπίστωσε, ότι μετά από οκτώ ωριαίες συνεδρίες βιοανάδρασης στο 81% των ατόμων που συμμετείχαν, σημειώθηκε βελτίωση. Μια μελέτη 64 γυναικών αξιολόγησε την εναλλάξ χρήση βιανάδρασης και ενδοκολπικής ηλεκτρικής διέγερσης. Περίπου τα δύο τρίτα των γυναικών εμφάνισαν βελτίωση — το 33%
πλήρη βελτίωση και το 31% αρκετή βελτίωση ώστε νε μην χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία. Το υπόλοιπο 36% δεν ανταποκρίθηκε στην θεραπεία.
Η ακράτεια κοπράνων αποτελεί επίσης ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα, αφού αφορά περίπου το 1,5 του γενικού πληθυσμού και ποσοστό 16% έως 60% των ηλικιωμένων που διαμένουν σε ιδρύματα. Πέρα από τις επιπτώσεις που έχει στην κοινωνική ζωή του ατόμου, η ακράτεια κοπράνων μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης και βλάβες του δέρματος. Η εκπαίδευση βιοανάδρασης για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος χρησιμοποιεί ορθικά μπαλονάκια για να διδαχθεί ο ασθενής να συσπά τον πρωκτικό σφιγκτήρα ως αντίδραση στη διάταση του ορθού. Σε επτά μελέτες, η διαδικασία αυτή είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη εξάλειψη του προβλήματος ή τη σημαντική μείωση της συχνότητας της ακράτειας κοπράνων σε ποσοστό 70% έως 83% των ασθενών.
Απαιτήθηκαν μία έως πέντε θεραπείες και η ευεργετική επίδραση διατηρήθηκε κατά την παρακολούθηση αποθεραπείας διάρκειας ενός και δύο ετών. Παρότι οι μελέτες αυτές ήταν μη ελεγχόμενες, πολλοί ασθενείς είχαν θεωρηθεί περιπτώσεις ανίατες από τη συμβατική ιατρική, επομένως τα αποτελέσματα αυτά δεν παύουν να είναι εντυπωσιακά.
Σε μια πιο πρόσφατη μελέτη, θεραπεύτηκε με επιτυχία η ακράτεια κοπράνων με βιοανάδραση: δώδεκα από δεκαέξι ασθενείς που είχαν αυτό το πρόβλημα βελτιώθηκαν σημαντικά με την βιοανάδραση.
Οι ασθενείς που πάσχουν από ακράτεια λόγω ορθοπρωκτικής επέμβασης φαίνεται ότι ανταποκρίνονται καλύτερα στην εκπαίδευση της βιοανάδρασης, αλλά υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι ωφελούνται επίσης και οι διαβητικοί που πάσχουν από ακράτεια κοπράνων. Οι αλκοολικοί που συνδέονται με ηλεκτροεγκεφαλογράφο (ένα μηχάνημα καταγραφής και εκτύπωσης των εγκεφαλικών κυμάτων) μπορούν να μάθουν να αυξάνουν το ποσοστό των κυμάτων άλφα (που σχετίζονται με κατάσταση χαλάρωσης του νου) και των κυμάτων Θήτα (που σχετίζονται με το βαθύ διαλογισμό).
Μία μελέτη διαπίστωσε ότι οι βαθμολογίες κατάθλιψης σημείωσαν σημαντική πτώση με τη θεραπεία αυτή, σε σύγκριση με αλκοολικούς που παρακολούθησαν καθημερινά θεραπευτικές διαλέξεις και με μη αλκοολικούς μάρτυρες. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι παλαίμαχοι πολεμιστές του Βιετνάμ με σύνδρομο στρες μετά από ψυχοτραυματική εμπειρία που υποβλήθηκαν σε εκπαίδευση αύξησης των εγκεφαλικών κυμάτων άλφα και θήτα κατάφεραν μα μειώσουν τη λήψη ψυχοφαρμάκων, σε σύγκριση με βετεράνους που υποβλήθηκαν σε συμβατικές θεραπείες. Κατά την παρακολούθηση αποθεραπείας διάρκειας τριάντα μηνών, και οι δεκατέσσερις μάρτυρες είχαν υποστεί υποτροπή, σε σύγκριση με τους τρεις μόνο από τους δεκαπέντε βετεράνους που είχαν διδαχτεί τη βιοανάδραση των εγκεφαλικών κυμάτων.
Η βιοανάδραση έχει ελάχιστες μόνον επιδράσεις στη αρτηριακή πίεση. Μπορεί να είναι αποτελεσματική για ορισμένους ασθενείς με ήπιας μορφής υπέρταση, αλλά δεν είναι αποτελεσματική για όλους.
Δεν βοηθά καθόλου τα άτομα που πάσχουν από μέτριας σοβαρότητας ή σοβαρή υπέρταση (ευτυχώς η πάθηση μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία με φάρμακα).
Η βιοανάδραση έχει αποδειχτεί αποτελεσματικότερη από το βελονισμό ή τη φαρμακοθεραπεία για εμβοή (το κουδούνισμα στα αυτιά), αποτελεσματικότερη από τη χαλάρωση και τις ασκήσεις του αυχένα για το ραιβόκρανο (τη στρεψαυχενία, που προκαλείται από μυϊκούς σπασμούς), και αποτελεσματικότερη επίσης από τις ασκήσεις για τη χρόνια παράλυση του προσωπικού νεύρου.
Θεόδωρος Ντόλατζας
Παιδοχειρουργός-Ερευνητής-Πρόεδρος της Ε.Ε.Ι.Κ
