Εκτύπωση αυτής της σελίδας
28
Οκτωβρίου

"Η νεοελληνική γλώσσα στη νομική επιστήμη και στη δικαστική πρακτική" του Αυγερινού Ανδρέου

Κατηγορία Πεζογραφία

Η ελληνική γλώσσα είναι στ' αλήθεια θεία. Αντί αναλύσεων σχετικών περιορίζομαι σε δύο παρατηρήσεις.

augerinos adnrouΠρώτη παρατήρηση: Ο ίδιος ο Κικέρων είπε τη γνωστή ρήση: “Ει Θεοί διααλέγονται την των Ελλήνων γλώττη χρώνται”. Δεύτερη παρατήρηση: Ο Απόστολος Παύλος έγραψε όλες τις επιστολές του στην ελληνική γλώσσα. Ακόμη και την προς Ρωμαίους επιστολή δεν συνέταξε στη λατινική γλώσσα. Ακολούθησε τους Ευαγγελιστές, οι οποίοι δεν έγραψαν στη γλώσσα τους, αλλά στη γλώσσα του Πλάτωνα και του Δημοσθένη, την οποία οι φάλαγγες του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι λεγεώνες των Καισάρων έφεραν από την πόλη του Περικλή μέχρι του Ινδού ποταμού προς Ανατολάς και μέχρι της Βρετανίας και της Θούλης προς δυσμάς.

  

 Από της συστάσεως του ελληνικού Κράτους ο αγώνας ανάμεσα στη δημοτική γλώσσα, τη νεοελληνική δηλαδή, και στην καθαρεύουσα, υπήρξε σκληρός και μακροχρόνιος. Είναι γνωστό ότι η καθαρεύουσα δεν είναι η αρχαία γλώσσα, είναι τεχνητή και κατεσκευασμένη. Ωστόσο, τα Συντάγματα του 1844, του 1864 και του 1927 δεν περιείχαν διάταξη καθιερώνουσα την καθαρεύουσα ως επίσημη γλώσσα του Κράτους. Οι συνταγματικές ρυθμίσεις του 1911 ήταν σαφώς αποτέλεσμα και συνέπεια των σοβαρών επεισοδίων του 1901 των σχετικών με τη μετάφραση των Ευαγγελίων, των λεγομένων “ Ευαγγελικών”. Βέβαια, η καθαρεύουσα είχε επιβληθεί πλήρως στη νομική επιστήμη και στη δικαστική πρακτική. Και τούτο, αν και οι περισσότεροι δικαστικοί λειτουργοί δεν την εννοούσαν. Στη δεκαετία του 1830, ελλείψει νομοθεσίας ο Γραμματέας της Δικαιοσύνης απέστειλε στους Δικαστές εγκύκλιο, να δικάζουν με την Εξάβιβλο του Αρμενόπουλου, την επιείκεια και τον ορθό λόγο. Ένας Δικαστής νήσου των Κυκλάδων απέστειλε στον Γραμματέα το εξής έγγραφο: “ Ιδίοις αναλώμασιν επρομηθεύτην την Εξάβιβλο του Αρμενοπούλου, όμως παρά τας αόκνους προσπαθείας μου, δεν ανεύρον εις το εμπόριον την επιείκειαν και τον ορθόν λόγον! ”. Το Σύνταγμα του 1952 περιέλαβε διάταξη, η οποία καθιέρωνε την καθαρεύουσα ως επίσημη γλώσσα του Κράτους. “ Επίσημος, δε, γλώσσα του Κράτους είναι εκείνη εις την οποίαν συντάσσονται το Πολίτευμα και η ελληνική νομοθεσία. Πάσα προς παραφθοράν ταύτης παρέμβασις απαγορεύεται”. Το Σύνταγμα του 1975 δεν συμπεριέλαβε τέτοια διάταξη, η παράλειψη δε αυτή ήταν συνειδητή, μελετημένη και έγινε με πρόθεση να αρθεί κάθε δυσκολία ή εμπόδιο για την καθιέρωση της δημοτικής σε όλη τη δημόσια ζωή. Ήταν ευφυής η απόφαση του συνταγματικού νομοθέτη του 1975 να σιγήσει στο θέμα αυτό. Γιατί η δημοτική δεν χρειαζόταν νομοθετική καθιέρωση, αλλά ως φυσική και ζωντανή γλώσσα από μόνη της θα καταλάμβανε και θα επικάλυπτε όλον τον ζωτικό χώρο. Παρεκτός αυτού, την υποχρεωτική χρήση της δημοτικής γλώσσας επιβάλλει και η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, που καθιερώνουν οι διατάξεις των άρθρων 1 παρ.1-2, 26 παρ.3, 52 και 120 του Συντάγματος.
    

Πριν ιδούμε, στη συνέχεια, πως έγινε η μεταβολή αυτή, η καθιέρωση και επικράτηση της δημοτικής γλώσσας στη νομική επιστήμη και  στη δικαστική πρακτική, ας κάνουμε μία σύντομη ιστορική αναδρομή και επισκόπηση στο θέμα που μας απασχολεί.
    

Ο Γιώργος Θεοτοκάς στα 1926 γράφει:


“... σίγουρα η διατύπωση νομικών ζητημάτων στη δημοτική  δεν είναι σήμερα εύκολη επιχείρηση. Τα πρότυπα μάς λείπουν ολότελα. Εξόν από την ιστορική απόφαση Στελλάκη (1901) και μερικά άρθρα του καθηγητή Τριανταφυλλόπουλου στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου, δε θυμόμαστε άλλη προσπάθεια για την εισαγωγή της δημοτικής στη νομική επιστήμη...”. Έτσι έγραφε ο Θεοτοκάς τότε, φοιτητής της Νομικής Σχολής, και είχε δίκιο. Στα 1901 ο Πρωτοδίκης στο Βόλο Ξενοφών Στελλάκης διατύπωσε μία απόφαση, που αφορούσε διατροφή, στη δημοτική γλώσσα. Ο Πρόεδρος αρνήθηκε να την υπογράψει και η απόφαση δημοσιεύτηκε ακολούθως στην καθαρεύουσα. Δημοσιεύτηκε, όμως, στη δημοτική στην εφημερίδα “ Θεσσαλία”, απ' όπου την πήρε ο Γιάννης Ψυχάρης και την παρουσίασε με 87 γλωσσικές σημειώσεις στο βιβλίο του “ Ρόδα και μήλα ”. Βέβαια, ο τότε Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Δημοσθ. Τζιβανόπουλος αντέδρασε και με έγγραφό του προς τον Εισαγγελέα Εφετών Λαρίσης ζήτησε “ να καταδιώξει τάχιστα τους εκδόντας τοιαύτην απόφασιν δικαστάς διά την εκ κουφότητος παράβασιν του εαυτού καθήκοντος”.

 

Ο Καθηγητής της Νομικής Σχολής Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος έδωσε προσωπικές μάχες και αγώνες με αγωνία για την επικράτηση και την επιβολή της νεοελληνικής γλώσσας, μέσα από την Κοινωνιολογική Εταιρία, τα δρώμενα της Επανάστασης του Γουδιού, με την υπεράσπιση των κατηγορουμένων Δελμούζου, Σαράτση, Ζάχου κλπ. στη μεγάλη δίκη του Ναυπλίου, για τα λεγόμενα “αθεϊκά” του Βόλου. Η συμμετοχή και δράση του Καθηγητή αυτού στην υπόθεση της πειθαρχικής δίωξης του Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Κακριδή, στη δίκη δηλαδή των τόνων, στα 1942, υπάρξε πράγματι εξαίρετη, εναργής και ωφέλιμη.
    

Στη διαδρομή αυτή της νεοελληνικής γλώσσας στη νομική επιστήμη σημειώνουμε και την “Ομάδα Δημοτικιστών Νομικών”, που ιδρύθηκε και  λειτούργησε στα χρόνια της Κατοχής, πάλι υπό την Προεδρία και καθοδήγηση του Καθηγητή Κ. Τριανταφυλλόπουλου. Τη διακήρυξη υπογράφουν και οι: Αλέξ. Σβώλος, Χρήστος Πράτσικας, Γρηγόρης Κασιμάτης, Κων/νος Τσάτσος, Εμμανουήλ Μιχελάκης, Εμμανουήλ Βουζίκας, Ξενοφών Ζολώτας, Γεώργιος Μαύρος, Αντώνιος Φλώρος και άλλοι.
  

Θα ήταν παράλειψη σοβαρή η μη αναφορά στον δικηγόρο Χριστόφορο Χρηστίδη. Ο πρωτοπόρος αυτός δικηγόρος του δημοτικισμού μετέγραψε το 1963 τον Αστικό Κώδικα στη δημοτική, το Σύνταγμα του 1952 στα 1971, τον Κώδικα της Πολιτικής Δικονομίας το 1974, τον Ποινικό Κώδικα το 1975, το Σύνταγμα του 1975 το έτος 1976 και τον  Κώδικα της Ποινικής Δικονομίας το 1979.
    

Η νεοελληνική γλώσσα επιβλήθηκε ή καθιερώθηκε στη νομική επιστήμη και στη δικαστηριακή πρακτική με το Νόμο 1406/1983. Σύμφωνα με το άρθρο 38 του Νόμου αυτού “ Οι αποφάσεις όλων των δικαστηρίων, τα βουλεύματα, εισαγγελικές προτάσεις, διατάξεις, εκθέσεις και κάθε είδους πράξεις, καθώς και όλα τα συμβόλαια, συντάσσονται στη δημοτική γλώσσα, όπως αυτή καθορίζεται στο άρθρο 2 παρ.2 του Νόμου 309/1976, και στο μονοτονικό σύστημα, όπως έχει καθιερωθεί από το άρθρο δεύτερο του Νόμου του Νόμου 1228/1982”. Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές καθιερώθηκε η νεοελληνική γλώσσα, δηλαδή η δημοτική, “ όπως διαμορφώθηκε σε πανελλήνιο εκφραστικό όργανο από τον ελληνικό λαό και τους δόκιμους συγγραφείς του Έθνους, συνταγμένη χωρίς ιδιωματισμούς και ακρότητες”. Στη δεκαετία του 1980 έγινε με Προεδρικά Διατάγματα η μεταγλώττιση  του Συντάγματος και όλων των Κωδίκων.
    

Η νομική γλώσσα δεν είναι καμία ιδιαίτερη γλώσσα. Είναι απλώς η νεοελληνική γλώσσα, με επιστημονικές αξιώσεις, που διακρίνεται για τη σαφήνεια, την ακριβολογία, τη δωρικότητα και την πυκνότητα. Η δεκαετία του 1990 ισορρόπησε καταστάσεις, παραμέρισε ακρότητες και λείανε υπερβολές. Έτσι διατηρήθηκαν λέξεις ή φράσεις καθιερωμένες στα νομικά επί χρόνια, όπως ενώπιον αντί μπροστά ή στο ή προς το, αντιμωλία αντί με παρόντες τους διαδίκους, ερήμην αντί με απουσία του διαδίκου, οιονεί νομή αντί σαν, περαιτέρω συζήτηση και όχι παραπέρα συζήτηση, η δικαστής και όχι η δικαστίνα, πρωτοδίκης και όχι πρωτοδίκισσα, η εισαγγελέας και όχι η εισαγγελίνα, η δικηγόρος και όχι η δικηγορίνα κ.ο.κ. Στη γενική παρέμειναν τα πράγματα, ως είχαν και έτσι έχουμε: του αιτούντος και όχι του αιτούντα, του εκκαλούντος και όχι του εκκαλούντα, του ενάγοντος και όχι του ενάγοντα κ.ο.κ.
    

Περαίνων να εκφράσω και μία ευχή: Μακάρι όσοι θεραπεύουν τη νομική επιστήμη και διακονούν τη δικαστική πρακτική να εφαρμόσουν τη νεοελληνική γλώσσα με υπευθυνότητα, ακρίβεια και προσοχή, για να καλυφθούν έτσι όλα τα κενά που έφησε η πεσούσα ήδη καθαρεύουσα, η οποία είχε μεν πολλά δεινά, είχε όμως και το καλό της ακριβολογίας, της συμπύκνωσης των νοημάτων και της επιστημονικής αποτύπωσης των ιδεών.

 

 

 

 

Αυγερινός Ανδρέου

Δικηγόρος-Συγγραφέας-Ποιητής
Μέλος του ΔΣ της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών

 

 

Απόσπασμα από την μελέτη του Γιώργου Σταυράκη με τίτλο " Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ"

Διαβάστηκε 537 φορές
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(1 Ψήφος)