Ο δημιουργός της «Λήθης» και πολλών άλλων ποιημάτων Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1860 στην Ιθάκη. Ο πατέρας του γιος Ισπανού ευπατρίδη, δικαστικού της Ιόνιας Πολιτείας και η μάνα του Ελληνίδα. Μαθητής και φίλος του Ιάκωβου Πολυλά. « Είχε για την πατρίδα του στα σπλάχνα χαλασμό».
Το 1890 κατεβαίνει από τη Γερμανία στην Αθήνα. Όλη η Ελλάδα τότε βρισκόταν σε έξαψη πολεμική. Τα αλύτρωτα ελληνόπουλα της Κρήτης, της Ηπείρου και της Μακεδονίας, ζητούσαν την ελευθερία τους. Ο Μαβίλης ακούει τη φωνή τους και δεν διστάζει, ούτε αργοπορεί. Το 1896 μαζί με τον φίλο του Κων/νο Θεοτόκη κατεβαίνουν και πολεμούν στην Κρήτη. Το 1897 μάχεται για την ελευθερία της Ηπείρου. Σε μάχη στα Πέντε Πηγάδια τραυματίζεται σοβαρά. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους (1897) σκοτώνεται στη μάχη για την λευτεριά της Ηπείρου ο φίλος του Άγγλος εθελοντής Χάρρις.
Σοβαρή ποίηση έγραψε από το 1884. Το 1878 έγραψε «τα σονέτα». Το 1890 το ωραία ποίημα «Εις την Πατρίδα» [Πατρίδα σαν τον ήλιο σου ήλιος αλλού δε λάμπει. / Πώς εις το φως του λαχταρούν η θάλασσα κι οι κάμποι, / πώς λουλουδίζουν τα βουνά, τα δάσ’, οι λαγκαδιές, / … Ελλάς, το μεγαλείου σου βασίλεμα δεν έχει…».
Το 1896 δημοσιεύει το υπέροχο ποίημα «Η ΛΗΘΗ»: «Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε / την πίκρια της ζωής• όντας βυθίση / ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήση, / μην τους κλαις, ο καϊμός σου όσος και νάναι. / Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε / στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση. / Μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίση, / α στάξη γι’ αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε. / Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται, / διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι, / πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται. / A δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι, / τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν. / Θέλουν μα δε βολεί να λησμονήσουν».
Το 1910 εκλέγεται στην πατρίδα του βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η Βουλή εκείνη ήταν Αναθεωρητική (θα έκανε την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864). Το 1911 στη Βουλή εκφωνεί σημαντική ομιλία για τη γλώσσα, ως ένθερμος οπαδός της δημοτικής γλώσσας. «Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι», είπε. Χειροκροτήθηκε από όλες τις πτέρυγες της Βουλής.
Ωστόσο, ο φλογερός αυτός ποιητής, πατριώτης και οραματιστής και στο θέμα της γλώσσας εβάλλετο πανταχόθεν: οι μεν καθαρευουσιάνοι τον έβλεπαν ως επικίνδυνο αντίπαλο, οι δε δημοτικιστές μ’ επικεφαλής τον Παλαμά ως αρκετά «συμβιβαστικό». Από το 1910 συμμετείχε (ιδρυτικό μέλος) ο Μαβίλης στον «Εκπαιδευτικό Όμιλο».
Τον Οκτώβριο του 1912 κηρύχθηκε ο πόλεμος κατά της Τουρκίας. Έξαρση εθνική, πατριωτική κατέλαβε τότε πολλούς καλλιτέχνες και λογίους, οι οποίοι είτε ως στρατευμένοι, είτε ως εθελοντές πολέμησαν στο μέτωπο: Στρατής Μυριβήλης, Μαρία Βουναπάρτη, Θάλεια Φλωρά-Καραβία (με ειδική άδεια πολεμικός ζωγράφος), Γεώργιος Ροϊλός (επίσης πολεμικός ζωγράφος), Πάνος Αραβαντινός (έφεδρος αξιωματικός, ζωγραφίζει μια συλλογή από ελληνικές στρατιωτικές στολές που το υπουργείο των Στρατιωτικών εκδίδει σε λεύκωμα, 1916), Γ. Γουναρόπουλος, Λουκάς Δούκας, Μιχάλης Τόμπρος, Κωνσταντίνος Μάνος (ανιχνεύοντας με αεροπλάνο περιοχές που κατείχε ο βουλγαρικός στρατός σκοτώθηκε στην περιοχή του Λαγκαδά), Σπύρος Ματσούκας, Βασίλης Ρώτας, Νικόλαος Πετμεζάς-Λαύρας, Γεράσιμος Σπαταλάς, Κλέων Λάκων (αξιωματικός επιτελείου, γνωστός με το φιλολογικό ψευδώνυμο Κ. Καρθαίος), Παντελής Χορν, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Νίκος Καζαντζάκης (εθελοντής, υπηρέτησε στο ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού), Μάρκος Αυγέρης (φιλολογικό ψευδώνυμο του έφεδρου γιατρού Γεωργίου Ν. Παπαδόπουλου), Γλαύκος Αλιθέρσης, Ρώμος Φιλύρας, Διονύσιος Α. Κόκκινος κ.ά.
Ο Λορέντζος Μαβίλης δεν θα μπορούσε ν’ απουσιάσει από το νέο προσκλητήριο της πατρίδας. Βουλευτής όντας, εντάσσεται ως εθελοντής στο σώμα των «Ελλήνων Ερυθροχιτώνων» – Γαριβαλδινών, το οποίο είχε συγκροτήσει ο Αλέξανδρος Ρώμας και με τη Λεγεώνα των ξένων αριθμούσε 2.500 μαχητές. Μαζί τους και ο Νίκος Καρβούνης. Δεν νοιάζονται πια οι λογοτέχνες να τους θυμούνται οι επόμενοι για το έργο τους, αλλά για τη συμμετοχή τους στον πόλεμο της λευτεριάς της πατρίδας. Όπως ο Αισχύλος, που ζήτησε στο επιτύμβιο επίγραμμά του ν’ αναφερθεί μόνο ότι πολέμησε τους Πέρσες στο Μαραθώνα: «Αλκήν δ’ ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος εν είποι και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος».
Ήταν 28 Νοεμβρίου 1912 και η ώρα 9 το πρωί. Στο Δρίσκο, ένα απλό χωριό απέναντι από τα Γιάννενα, ο εθελοντής λοχαγός Γαριβαλδινός Λορέντζος Μαβίλης, οδηγεί τον 6ο λόχο και μάχεται με τους Τούρκους. Σ’ έναν αντιπερισπασμό των Τούρκων σφαίρα τρυπάει το μάγουλό του. Μεταφέρεται στο κοντινό ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής, που χρησιμοποιείτο ως πρόχειρο ιατρείο και μία δεύτερη σφαίρα διαπερνά την καρωτίδα και αχρηστεύει τη βασική αρτηρία. Ζήτησε ο Μαβίλης να γράψει κάτι, αλλά ο ιατρός Ραζέλος Γιαννουκάκος, με νεύμα του το απαγορεύει. Ο Πιπίνος Γαριβάλδης, εγγονός του διάσημου Ιωσήφ Γαριβάλδη, στάθηκε μπροστά στον ποιητή ασκεπής.
Ο παριστάμενος Νίκος Καρβούνης έγραψε: «Μετά δύο λεπτά, ο Λαυρέντιος Μαβίλης είχε ολοκληρώσει με το ωραιότερο τέλος μια πλήρη ανθρώπινη ζωή». Έτσι, ντυμένος στα κόκκινα έφυγε ο Μαβίλης. Ο Παλαμάς θυμάται: «Όταν την τελευταία φορά, που τον είδα, του θύμισα τι λαμπρό σημάδι που προσφέρεται το κόκκινο χρώμα στο βόλι το εχθρικό, μου αποκρίθηκε: – Αυτό ίσα-ίσα είναι η κοκεταρία μας». Ο θρύλος φέρνει πως πεθαίνοντας είπε το μεγαλύτερο λόγο της ζωής του. Έναν λόγο μεγαλοπρεπή, ηφαιστειώδη, εθνικό: «Επερίμενα πολλές τιμές από τούτον τον πόλεμο, αλλά όχι και την τιμή να θυσιάσω τη ζωή μου για την Ελλάδα μου (βλ. Λ. Μαβίλη «Άπαντα», εκδ. Μαρή, Αθήνα 1967). Τον στερνό λόγο του Μαβίλη σε άλλη παραλλαγή, παρέδωσε ο Παλαμάς. «Δεν εφανταζόμουν πως θα είχα την τιμή να πεθάνω για την πατρίδα μου» βλ. Κ. Παλαμά «Άπαντα», τ. 10, σελ. 333. Ωστόσο, ο θρύλος είναι μόνον θρύλος και υπηρετεί δικούς του σκοπούς. Αν κάποιος θέλει να κάνει συγκρίσεις των βουλευτών του καιρού μας και του βουλευτή Μαβίλη, δεν μπορεί να απαγγείλει: «…Τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν, / θέλουν μα δε βολεί να λησμονήσουν».
Αυγερινός Ανδρέου
Συγγραφέας-Ποιητής
Μέλος του ΔΣ της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών
