γνωστός κυρίως από τα ιστορικά του μυθιστορήματα τα οποία τον κατέστησαν έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους Γάλλους συγγραφείς στον κόσμο. Πολλά από τα μυθιστορήματά του, όπως "Ο Κόμης Μοντεχρήστος", "Οι Τρεις Σωματοφύλακες", "Μετά Είκοσι Έτη" κ.α., αρχικά είχαν δημοσιευθεί σε σειρές. Έγραψε επίσης θεατρικά έργα και άρθρα σε περιοδικά.
Ο ένθερμος φιλέλληνας Αλέξανδρος Δουμάς επιστρέφοντας από τη Ρωσία επισκέφτηκε την Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1859 και ήταν παρών στη δίκη του Αλέξανδρου Σούτσου, κατηγορουμένου για εξύβριση του Όθωνα και της τότε κυβέρνησης.
Ενώ είναι γνωστά τα ποιήματα που έγραψαν διάσημοι γάλλοι ποιητές (Βερανζέρος, Ουγκώ κ.ά.) για την ελληνική επανάσταση του 1821, δεν έχει γίνει ως σήμερα λόγος για έναν διθύραμβο που έγραψε ο Αλέξανδρος Δουμάς-πατέρας, καταξιώνοντας ειδικότερα το εκπληκτικό κατόρθωμα της ανατίναξης της ναυαρχίδας των Τούρκων στο λιμάνι της Χίου από τον Κωνσταντίνο Κανάρη.
Το εξίσου σπουδαίο αλλά και εξίσου άγνωστο είναι ότι ο Αλέξανδρος Δουμάς, που κατέπληξε τον κόσμο με την πληθωρική παραγωγή μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, άρχισε τη λογοτεχνική του καριέρα σαν ποιητής και μάλιστα γράφοντας αυτό τον διθύραμβο!
Ξέρουμε ότι ο διθύραμβος είναι ιδιότυπο άσμα που στην αρχαία Ελλάδα πήρε τελικά τη μορφή λαϊκού δράματος, κάτι σαν το σημερινό μελόδραμα, και ότι για την ακρόασή του ο Περικλής έκτισε το Ωδείο. Οι αρχαίοι Έλληνες διθυραμβογράφοι είναι γνωστοί και σε αυτούς προστέθηκε τον 19ο αιώνα και ο Δουμάς-πατέρας, με τον μοναδικό του διθύραμβο, το θαυμαστό ποίημα που αναφέρθηκε στον κορυφαίο μπουρλοτιέρη του ελληνικού Αγώνα.
Όταν ο Δουμάς έγραψε το 1824 το ποίημά του αυτό ήταν 24 μόλις ετών και ότι το πρώτο του σοβαρό έργο, τη «Χριστίνα», το έγραψε τρία χρόνια αργότερα. Μετά τη «Χριστίνα» του 1827 έγραψε τον «Ερρίκο τον Γ'» που, το 1829, τον καθιέρωσε. Το δημοφιλέστερο βιβλίο του, τους «Τρεις σωματοφύλακες», το έγραψε πολύ αργότερα, το 1844.
Ο διθύραμβος του Δουμά εκδόθηκε από τον τότε βιβλιοπώλη Σανσόν. Στο εξώφυλλο, κάτω από τον τίτλο, εικονιζόταν η καιόμενη τουρκική ναυαρχίδα, καθώς και απόσπασμα από άλλον φιλελληνικό διθύραμβο του ποιητή Casimir Delavigne, με τους στίχους:
Τιμή στους άξιους γιους των Μαραθωνομάχων
λεύτεροι κι όταν νικούν, λεύτεροι κι όταν χάνονται,
ο ποιητής τους συντρέχει, οι βασιλιάδες τούς προδίδουν!
Στην τρίτη σελίδα της μπροσούρας υπήρχε ολοσέλιδη προσωπογραφία του ψαριανού πυρπολητή. Οι εισπράξεις από τις πωλήσεις της ειδικής αυτής έκδοσης πήγαν, όπως αναγραφόταν στο εξώφυλλο της μπροσούρας, «au profit des grecs», υπέρ του Αγώνα δηλαδή των Ελλήνων.
Στο Παρίσι, άλλωστε, εκτός από την «Ελληνική Επιτροπή» που ίδρυσε το 1823 η Εταιρεία Χριστιανικής Ηθικής (Societe de la Morale Chretienne) και στην οποία μετείχαν και εξέχοντες Έλληνες όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, λειτουργούσε, από το 1825, και το φιλελληνικό κομιτάτο (Societe philanthropique en faveur de Grecs), που ανέλαβε την αρχηγία της όλης φιλελληνικής κίνησης. Είναι αξιοσημείωτο ότι μέσα σε τρία χρόνια συγκεντρώθηκαν 1.500.000 φράγκα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και οι εισπράξεις από τις πωλήσεις του φυλλαδίου του Αλέξανδρου Δουμά.
Το φλογερό ποίημα του Δουμά έχει τον τίτλο «Κανάρης» και αποτελείται από 112 στίχους. Αρχίζει με αναφορά στην καταστροφή της Χίου από τους Τούρκους, συνεχίζει με την περιγραφή της στάθμευσης στο λιμάνι της Χίου της τουρκικής αρμάδας, επικεφαλής της οποίας ήταν η καπιτάνα του Καραλή, μιλά για το γλεντοκόπι των Τούρκων στο κατάστρωμα, το πλησίασμα του μπουρλότου, την προσκόλλησή του στο μεγάλο τούρκικο ντελίνι, κάνει μια θαυμαστή ποιητική αναπαράσταση των μύχιων σκέψεων του τούρκου ναυάρχου και καταλήγει στην επαλήθευση των κακών προαισθημάτων του τελευταίου, δηλαδή στην ανατίναξη της ναυαρχίδας μέσα σε μια κόλαση καπνού και φωτιάς.
.....Ο ένθερμος φιλέλληνας Αλέξανδρος Δουμάς ανανέωσε έμπρακτα την αγάπη του για την Ελλάδα με επίσκεψή του στη χώρα μας τον Φεβρουάριο του 1859 και την παρουσία του στη δίκη του Αλέξανδρου Σούτσου, κατηγορουμένου για εξύβριση του Όθωνα και της τότε κυβέρνησης.
.....Την ίδια δίκη, σε ένδειξη συμπαράστασης προς τον κατηγορούμενο, παρακολούθησε και η Δέσποινα Κανάρη, σύζυγος του μπουρλοτιέρη. Η απόφαση όμως ήταν καταδικαστική και τότε ο Αλ. Δουμάς εδήλωσε: «Κατάφεραν να νικήσουν την ελευθερία αλλά μόνο με την μπαγιονέτα». Ο γάλλος συγγραφέας δεν παρέλειψε να επισκεφθεί τον Όθωνα και την Αμαλία αλλά δεν έγινε γνωστό τι συζήτησαν. Ακόμη ο Αλέξανδρος Δουμάς πιο παλιά (το 1834) είχε γράψει για την ελληνική πρωτεύουσα, την Αθήνα: «Εταίρα που ενταφιάσθηκε με τον καθρέφτη της Ασπασίας, παρθένα που βγήκε απ' εκεί με το γιαταγάνι του Μπότσαρη»!
.....Το απόσπασμα αυτό αναφέρει σε άρθρο του για τον Δουμά ο Θεόδωρος Κατσικάρος στο περιοδικό «Συριανά Γράμματα» (Οκτώβριος 1977), από όπου πληροφορούμαστε και το ότι ο Δουμάς, μετά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 1859, συνοδευόμενος από τον διάσημο ζωγράφο Μονέ, επισκέφθηκε τη Σύρο και παράγγειλε στους ταρσανάδες της (*) την κατασκευή μιας θαλαμηγού. Ήταν η θαλαμηγός του, με το όνομα «Μοντεχρίστος», που του παραδόθηκε τον επόμενο χρόνο στο λιμάνι της Μασσαλίας.
Στο Παρίσι είχε πάμπολλους συνεργάτες, οι οποίοι τον βοηθούσαν στη σύνθεση και τη συγγραφή των πολύτομων έργων του. Ανάμεσα σ’ αυτούς συγκαταλέγονται και δύο Έλληνες, ο Ειρηναίος Ασώπιος και ο Θεόδωρος Κασάπης.
* (Ναυπηγείο) Σημαντικός τόπος της Ερμούπολης, όπου διατηρείται η παραδοσιακή τεχνική της ξυλοναυπηγικής
Βέντρις Μάικλ
Ο Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris, 12 Ιουλίου 1922-6 Σεπτεμβρίου 1956) ήταν άγγλος αρχιτέκτονας και ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β γραφή. Γιος ενός συνταγματάρχη του βρετανικού στρατού και της πολωνοβρετανίδας Άννα Ντοροθέα Γιάννας, γεννήθηκε στην Αγγλία και πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε οικοτροφεία της Ελβετίας, όπου φάνηκε η κλίση του στην εκμάθηση γλωσσών και στο σκι.
Μέχρι να γίνει εννέα χρονών είχε μάθει γαλλικά, γερμανικά, ελβετογερμανικά, αρχαία ελληνικά και λατινικά. Στην Αγγλία εισήχθη για τις γυμνασιακές του σπουδές στην Σχολή Στόου, όπου κέρδισε μια υποτροφία (1935-1939).
Το 1936, σε ηλικία δεκατεσσάρων χρονών, έτυχε να ξεναγηθεί από τον Άρθουρ Έβανς σε μια έκθεση ελληνικής και μινωικής τέχνης. Εκεί κεντρίστηκε το ενδιαφέρον του από το γεγονός ότι η Γραμμική Β γραφή δεν είχε αποκρυπτογραφηθεί. Έτσι ξεκίνησε να διαβάζει γι' αυτή.
Στο μεταξύ η μητέρα του είχε χωρίσει και μετακόμισε μαζί της σε ένα σύγχρονο διαμέρισμα στο Χαϊπόιντ του λονδρέζικου Χάϊγκέϊτ, όπου επηρεάστηκε από τους φίλους που είχε η μητέρα του στους κύκλους των καλλιτεχνών και αρχιτεκτόνων. Από τον Ιανουάριο του 1940 ξεκίνησε σπουδές στην Σχολή της Ένωσης Αρχιτεκτόνων. Λίγο αργότερα η μητέρα του αυτοκτόνησε. Το1942 παντρεύτηκε την Λόις Νοξ-Νίβεν.
Όλο αυτόν τον καιρό ασχολούνταν στον ελεύθερο χρόνο του με προσπάθειες για την κατανόηση της Γραμμικής Β, έχοντας την πίστη ότι επρόκειτο για μια γλώσσα συγγενή της ετρουσκικής. Τον Αύγουστο του 1942 κατατάχτηκε στη RAF και ξεκίνησε εκπαίδευση πιλότου, αλλά τελικά κατέληξε αεροναυτίλος και ασχολήθηκε με την αποκρυπτογράφηση κωδικοποιημένων μηνυμάτων. Μετά από εκπαίδευση στον Καναδά συμμετείχε σε βομβαρδισμούς στην Ευρώπη. Με το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, εκμεταλλευόμενος τις γνώσεις του στα Γερμανικά, κατάφερε να μετατεθεί στη Γερμανία. Το 1946 απολύθηκε και επέστρεψε στο σπίτι του στο Χαϊπόιντ, όπου έμεναν η γυναίκα και τα δύο παιδιά του, και στις σπουδές του στην αρχιτεκτονική. Με φίλους ασχολήθηκε με το σχεδιασμό κτιρίων και έκανε πολλά ταξίδια στην Ευρώπη.
Παράλληλα ο Βέντρις δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β, έχοντας μάλιστα τακτική αλληλογραφία με άλλους ερευνητές και επαφή με καταξιωμένους επιστήμονες, όπως ο σερ Τζων Μάιρς. Λόγω της πλάνης στην οποία είχε πέσει χάρη στις εσφαλμένες θεωρίες του Άρθουρ Έβανς, και παρά τις συνεχείς έρευνες που έκαναν οι Μάιρς, Βέντρις και οι αμερικανοί Έμμετ Μπένετ και Άλις Κόμπερ, δεν σημειώθηκε σημαντική πρόοδος, ώσπου η Αμερικανίδα ερευνήτρια Άλις Κόμπερ παρατήρησε ότι ομάδες συμβόλων, που ονομάστηκαν τα τρίδυμα της Κόμπερ, φανέρωναν κλίση λέξεων. Η κλίση οδήγησε στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για γλώσσα με γραμματικούς κανόνες όπως της Ελληνικής και της Λατινικής, όχι της Ετρουσκικής.
Μετά από ένα μικρό διάλειμμα από την ενασχόληση με την Γραμμική Β, το 1950 έκανε προσπάθεια να οργανώσει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ερευνητών. Όμως κανένας ερευνητής (συμπεριλαμβανομένου του Βέντρις) δεν τόλμησε να προτείνει ότι η γλώσσα της Γραμμικής Β είναι ελληνική. Το 1951 άρχισε να διανέμει τις Σημειώσεις Εργασίας του σε άλλους ερευνητές και να σχηματίζει κανάβους, όπου καταχώριζε τα σύμβολα ανάλογα με την πιθανή σημασία τους. Παραιτήθηκε μάλιστα από την αρχιτεκτονική εργασία του για να ασχοληθεί με την αποκρυπτογράφηση. Τελικά το 1952 αποτόλμησε να εγκαταλείψει την υπόθεση της ετρουσκικής γλώσσας και να δοκιμάσει την πιθανότητα της ελληνικής.
Ήδη είχαν ανακαλυφθεί και δημοσιευτεί οι πινακίδες Γραμμικής Β που βρέθηκαν στο ανάκτορο της Πύλου. Ο νέος πλούτος στοιχείων τον βοήθησε να παρατηρήσει ορισμένες ομάδες συμβόλων, για τις οποίες είχε σημαντικούς λόγους να πιστεύει ότι ήταν ονόματα πόλεων. Καθώς ορισμένες από αυτές τις ομάδες εμφανίζονταν μόνο σε πινακίδες από την Κρήτη, έκανε την υπόθεση ότι ήταν ονόματα πόλεων του νησιού. Κάνοντας αντιστοιχίσεις κατάφερε να αποσαφηνίσει την έννοια και άλλων συμβόλων και να διαπιστώσει ότι η Γραμμική Β ήταν ελληνική γραφή. Αυτό κατέρριψε τις θεωρίες του Έβανς για το Μινωικό Πολιτισμό, δείχνοντας ότι τουλάχιστον την εποχή των πινακίδων η Κρήτη ήταν μέρος του μυκηναϊκού κόσμου.
Σε συνεργασία με τον Τζων Τσάντγουικ προχώρησε την έρευνά του και δημοσίευσε στοιχεία που αποδείκνυαν την ορθότητα της αποκρυπτογράφησης. Σύντομα έγινε γνωστός, και ένα νέο ρεύμα ενδιαφέροντος για την Μυκηναϊκή Ελλάδα και τον Κρητικό πολιτισμό αναπτύχθηκε σε όλο τον κόσμο. Μαζί με τον Τσάντγουικ έγραψε το βιβλίο "Documents in Mycenaean Greek", ενώ το 1954 εργάστηκε ως σχεδιαστής σε ανασκαφές στο Εμποριό της Χίου, όπου αναφέρεται ότι μετέφραζε πινακίδες αμέσως μετά από την ανασκαφή τους.
Ενώ πλέον το μεγαλύτερο μέρος του επιστημονικού κόσμου είχε δεχτεί την ανακάλυψή του και ο ίδιος δεχόταν μεγάλες διακρίσεις και προτάσεις για την είσοδό του στον ακαδημαϊκό χώρο, σκοτώθηκε σε τροχαίο το 1956.
Γιώργος Σταυράκης
Συγγραφέας-Ποιητής
Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών
Από την ανέκδοτη εργασία του με τίτλο "Οικουμενικός Φιλελληνισμός"
