Συμπορεύεται με τα βήματα του Ρήγα προς τον αρχαϊσμό, γεγονός το οποίο συνδέεται με την κλασικιστική ροπή του γαλλικού Αιώνα των Φώτων που σφραγίζει την ευρωπαϊκή παιδεία ως την παγίωση του ρομαντισμού.
Ευνοϊκές πολιτισμικές συγκυρίες οδήγησαν στην αναζωπύρωση της κλασικής ιδέας και στο πλαίσιο της λογοτεχνίας, στη δημιουργία του αρχαιολογικού μυθιστορήματος, όπως είναι και η περίπτωση του Ανάχαρσι. Η αρχαιομάθεια του Αβά Ζαν-Ζακ Βαρθελεμύ (1716-1795) αποτυπώθηκε σε ένα πλούσιο και αξιόλογο επιστημονικό έργο όπου ο ελληνιστής και αραβολόγος έθεσε καινούργιες βάσεις στον τομέα της επιγραφικής, της νομισματικής και της μελέτης των νεκρών γλωσσών.
Η μεγάλη επιτυχία του Ανάχαρσι θα ανοίξει στον συγγραφέα του τις πύλες της Γαλλικής Ακαδημίας τη χρονιά της έναρξης της Επανάστασης, η οποία θα διαταράξει αναπόφευκτα το υπόλοιπο της ζωής του. Στον Ανάχαρσι η αυστηρή σχολαστική αρχαιομάθεια του Βαρτελεμύ μεταλλάσσεται σε ποιητικότερες μορφές και η πλοκή του βρίσκεται στο μεταίχμιο της ιστορικής ακρίβειας και του φανταστικού απουσιάζουν όμως οι πλαστές περιπέτειες των ηρώων και το ερωτικό στοιχείο.
Όταν κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1788, θεωρήθηκε επίτευγμα ισάξιο της Ιστορίας του Τάκιτου και του Βολταίρου. Η εξιστόρηση του νεαρού Σκύθη συνοδεύεται από Επίμετρο με χρονολόγιο, εξαντλητική βιβλιογραφία και τον γεωγραφικό Άτλαντα με 31 χάρτες. Ο Βαρτελεμλύ πίστευε ότι οι σύγχρονοί του ήσαν θεματοφύλακες του παρελθόντος και οι απηχήσεις του έργου του στη γαλλική πνευματική κίνηση υπήρξαν ποικίλες. Μάλιστα οι περιγραφές των συνηθειών των αρχαίων Ελλήνων σαγήνεψαν τη φαντασία των αναγνωστών του, πολλοί από τους οποίους συμμετείχαν σε προσπάθειες εξαρχαϊσμού της καθημερινής ζωής τους. Εκφράζει ακόμη ορισμένες απόψεις της φιλοσοφίας του γαλλικού Διαφωτισμού (έχει ενσωματώσει τις θέσεις τού Ρουσό για την πολιτική υπεροχή της Σπάρτης αλλά και τις φιλοσοφικές ιδέες του για τη φυσική αγαθότητα του ανθρώπου και τη διαβρωτική επίδραση του πολιτισμού).
Ο νεαρός Σκύθης είναι ένας «βάρβαρος» που περιηγείται συντροφιά με τον Αθηναίο Φιλώτα τα φωτισμένα έθνη για να γνωρίσει τα επιτεύγματα του πολιτισμού τους και να μελετήσει τα διάφορα πολιτικά συστήματα. Ωστόσο, όταν επιστρέφει στην πατρίδα του, νιώθει ευτυχής που ξαναβρίσκει τα αγαθά της φύσης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν στην ελληνική έκδοση του Ανάχαρσι από τον κύκλο του Ρήγα τα σχόλια, όπου επιχειρούνται συγκρίσεις και παραλληλισμοί με τη σύγχρονη πραγματικότητα, τον κοινωνικό βίο, τα ήθη και τα έθιμα. Για την κριτική αυτή έκδοση ακολουθήθηκε πιστά εκείνη του 1797 και έγινε παραβολή με τη γαλλική έκδοση του 1799 παρ' όλο που οι Έλληνες μεταφραστές χρησιμοποίησαν εκείνη του 1791.
Αραγκόν Λουί
Ήταν Γάλλος ποιητής, κριτικός και μυθιστοριογράφος. Είναι ένας από τους ιδρυτές και θεμελιωτές του ντανταϊσμού και στη συνέχεια του σουρεαλισμού στη λογοτεχνία μαζί με τον Μπρετόν και το Σουπό, στη δεκαετία του 1920.
Χαρακτηριστικά δείγματα της περιόδου αυτής είναι οι ποιητικές συλλογές: «Φωτιά της Χαράς» (1920), «Αέναη κίνηση» (1926) κ.ά. Αργότερα εγκατέλειψε αυτό το κίνημα. Ύστερα από ένα ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση έγινε μαρξιστής και κορυφαίος προπαγανδιστής του κομουνισμού.
Ο Λ. Αραγκόν είναι ο ποιητής της γαλλικής αντίστασης κατά των Γερμανών και έργα του, όπως η «Γαλλίδα Άρτεμις» και «Τα μάτια της Έλσας», είναι εμπνευσμένα από αυτή. Μυθιστορήματά του γνωστά είναι: «Για ένα σοσιαλιστικό ρεαλισμό» (1935) και «Όμορφες συνοικίες» (1936). Είναι ο ιδρυτής της επιθεώρησης «Λογοτεχνία» (1919) και αργότερα διευθυντής του περιοδικού «Γαλλικά Γράμματα», που διέκοψε την έκδοσή του μετά το θάνατο της αχώριστης συντρόφου του Έλσας Τριολέ. Ο δεσμός του με την Τριολέ αποτελούσε για τον Αραγκόν πάντα ένα βασικό στήριγμα της λογοτεχνικής και πολιτικής προσπάθειάς του. Χωρίς εμπάθεια, ο Αραγκόν δίνει τις καλλιτεχνικές και πολιτικές του θέσεις στο έργο «Με ανοιχτά χαρτιά». Γνήσιος φίλος του ελληνικού λαού, βοήθησε στην παρουσίαση στο γαλλικό κοινό έργων Ελλήνων δημιουργών (Ρίτσου κ.ά.).
Βάιλ Ερρίκος (1818-1909)
Ήταν ένας Γάλλος ελληνιστής εβραιογερμανικής καταγωγής. Δίδαξε φιλολογία στο Στρασβούργο και στην Μπεζανσόν και από το 1876 στη Σορβόννη. Εξέδωσε έργα του Αισχύλου, του Ευριπίδη και του Δημοσθένη. Έγραψε μελέτες σχετικές με το αρχαίο δράμα και την ελληνική αρχαιότητα.
Γουλιέλμος ντι Βαιρ
Ο Γουλιέλμος ντι Βαιρ (γαλλ. Guillaume Du Vair, 1556-1621) ήταν Γάλλος κληρικός, νομικός, πολιτικός, φιλόσοφος και ελληνιστής. Χρημάτισε επίσης υπουργός, δικαστής και επίσκοπος λαμβάνοντας και τον τίτλο του Κόμη. Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1556 και από νωρίς ακολούθησε το καθολικό ιερατικό σχήμα. Σπούδασε νομικά και σύντομα ασχολήθηκε τόσο με τη δικηγορία όσο και με την πολιτική όπου και αναδείχθηκε σπουδαίος ρήτορας.
Το 1584 ανέλαβε σύμβουλος της γαλλικής Βουλής όπου και υπερασπίστηκε έντονα τα συμφέροντα του γαλλικού θρόνου επί του Σαλικού κώδικα, έναντι του ισπανικού όπου είχαν εγερθεί αξιώσεις διαδοχής. Ο Βασιλεύς Ερρίκος Δ΄ της Γαλλίας αναγνωρίζοντας την προσφορά του τον διόρισε δικαστή στη Μασσαλία. Το 1595 εξέδωσε ειδικό σύγγραμμα επί της ρητορικής "Εγχειρίδιο της γαλλικής ευγλωττίας" στο οποίο κατέκρινε τους ρήτορες της εποχής του που ακολουθούσαν αθέμιτους τρόπους καλώντας τους να παραδειγματιστούν από τους αρχαίους Έλληνες ρήτορες. Το 1599 ανέλαβε πρόεδρος της Βουλής της Προβηγκίας. Το 1616 ο Βασιλεύς Λουδοβίκος ΙΓ΄ του απένειμε τον τίτλο του Κόμη.
Το φιλολογικό έργο του Γ. ντι Βαιρ παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το αξιόλογο πολιτικό του. Υπήρξε λάτρης των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων. Μετέφρασε μεταξύ άλλων το "Εγχειρίδιον" του Επικτήτου, τους "Λόγους" του Δημοσθένη και του Κικέρωνα καθώς επίσης και τα "Έργα" του Αγίου Βασιλείου. Εκτός από το "Εγχειρίδιο της γαλλικής ευγλωττίας" έγραψε επίσης "Σκέψεις επί των ψαλμών" καθώς και "Ποιήματα". Εκείνο όμως που υπήρξε περισσότερο σπουδαίο ήταν το "Εγχειρίδιο Ευσταθείας" στο οποίο εξέθεσε τις φιλοσοφικές του ιδέες τις οποίες και ανέπτυξε ευρύτερα στο νεότερο έργο του "Η ηθική φιλοσοφία των Στωικών", το οποίο και τον κατέταξε στους νεοστωικούς φιλοσόφους. Ο Γουλιέλμος ντι Βαιρ πέθανε το 1621 στη πόλη Τονέν (Tonneins).
Γιώργος Σταυράκης
Συγγραφέας-Ποιητής
Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών
Από την ανέκδοτη εργασία του με τίτλο "Οικουμενικός Φιλελληνισμός"
