Το αντισυλληπτικό χάπι σε συνδυασμό με τη χρήση προφυλακτικού έχει 100% αποτελεσματικότητα. Αναμφισβήτητα το προφυλακτικό αποτελεί ιδανικό μέτρο προστασίας από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα απέναντι στις επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές (περιστασιακή ερωτική επαφή, συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων), αλλά και τις ανεπιθύμητες κυήσεις. Ωστόσο, από τα λάθη χειρισμού δεν επιτυγχάνεται αποτελεσματική αντισύλληψη, γεγονός που καθιστά την εκπαίδευση για τη σωστή εφαρμογή του προφυλακτικού αναγκαία.
Η μέθοδος αντισύλληψης που επιλέγεται πρέπει να είναι εξαιρετικά αποτελεσματική, ελάχιστα δεσμευτική, και εύκολα διαχειρίσιμη με βάση τις προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής της κάθε γυναίκας, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέπεια και συνέχεια στη χρήση. Επειδή καμία αντισυλληπτική μέθοδος δεν είναι ιδανική, η καλύτερη μέθοδος είναι αυτή που εξατομικεύεται σε κάθε γυναίκα και ανταποκρίνεται τόσο στις ιδιαίτερες ανάγκες του οργανισμού της, όσο και στον τρόπο ζωής της.
Τα Αντισυλληπτικά χάπια
Είναι δισκία που περιέχουν τεχνητές γυναικείες ορμόνες σε χαμηλή δοσολογία. Τα αντισυλληπτικά καταστέλλουν την ωοθυλακιορρηξία. Αυτό σημαίνει ότι δεν παράγονται ωάρια, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η γονιμοποίηση και η σύλληψη, ενώ μετατρέπουν το ενδομήτριο σε μη φιλόξενο για το έμβρυο. Τα αντισυλληπτικά ρυθμίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την περίοδο, μειώνουν το αίμα σε κάθε περίοδο και μειώνουν τους πόνους της περιόδου (δυσμηνόρροια). Τα αντισυλληπτικά που χορηγούνται από του στόματος αποτελούν μια αξιόπιστη μέθοδο αντισύλληψης, όταν λαμβάνονται συστηματικά. Αν και θεωρητικά το ποσοστό αποτυχίας είναι 0,1%, στην πραγματικότητα το ποσοστό αποτυχίας κυμαίνεται στο 2-3% εξαιτίας της μη λήψεως δισκίων ή της αποτυχίας επανέναρξης της θεραπείας μετά το κενό διάστημα των επτά ημερών που μεσολαβεί ανάμεσα σε κάθε συσκευασία.
Πρακτικές συμβουλές για τη σωστή λήψη των αντισυλληπτικών
• "Πως παίρνω τα αντισυλληπτικά;"
Απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη της χορήγησης των αντισυλληπτικών δισκίων είναι ο αποκλεισμός της εγκυμοσύνης. Η έναρξη της λήψης των δισκίων μπορεί να γίνει από την πρώτη έως την πέμπτη ημέρα του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Στην περίπτωση αυτή, δεν απαιτείται επιπρόσθετη αντισυλληπτική προστασία στον τρέχοντα κύκλο, δεδομένου ότι αναστέλλεται η ωοθυλακιορρηξία. Τα αντισυλληπτικά λαμβάνονται από ένα χάπι κάθε ημέρα την ίδια πάντα ώρα για 21 ημέρες και μετά διακόπτονται και ακολουθεί περίοδος. Για 7 ημέρες δεν παίρνεται αντισυλληπτικά και από την 8η ημέρα και μετά ξεκινάτε νέο κουτί με 21 χάπια. Υπάρχουν και συσκευασίες με 28 χάπια. Με αυτές τις συσκευασίες δεν χρειάζεται να σταματάτε τη λήψη των αντισυλληπτικών και το ένα κουτί διαδέχεται το άλλο.
• "Τι θα πρέπει να κάνω σε περίπτωση που ξεχάσω να πάρω ένα χάπι;"
Αν δεν έχουν περάσει περισσότερες από 24 ώρες από την ώρα που έπρεπε να ληφθεί, θα πρέπει να το πάρετε το συντομότερο δυνατό και να συνεχίσετε τη λήψη των υπόλοιπων δισκίων την ώρα που τα παίρνατε, ακόμη και αν χρειαστεί να πάρετε 2 χάπια μαζί. Αν ξεχάσατε 2 ή περισσότερα χάπια, συνεχίστε κανονικά τη λήψη των υπόλοιπων. Στην περίπτωση αυτή η αντισυλληπτική προστασία θα είναι μειωμένη και θα πρέπει να λάβετε πρόσθετα αντισυλληπτικά μέτρα, όπως η χρήση προφυλακτικού.
• "Συχνά ξεχνιέμαι και δεν παίρνω το χάπι την ίδια πάντα ώρα"
Μπορείτε να συνδυάσετε τη λήψη του αντισυλληπτικού δισκίου με μία καθημερινή σας συνήθεια, όπως είναι το βούρτσισμα των δοντιών. Επίσης θα ήταν χρήσιμο να βάλετε μία ηχητική ειδοποίηση στο κινητό σας τηλέφωνο. Είναι απαραίτητο το αντισυλληπτικό χάπι να λαμβάνετε την ίδια ώρα κάθε μέρα. Χωρίς ακρίβεια και πειθαρχία στη λήψη του η αντισυλληπτική του δράση μειώνεται ή ακυρώνεται.
• "Αν ξεκινήσω να παίρνω αντισυλληπτικά θα πρέπει να τα παίρνω για πάντα;"
Μπορείτε να σταματήσετε τη λήψη, όποτε επιθυμείτε. Η διακοπή θα πρέπει να γίνεται αφού ολοκληρωθεί η λήψη της συσκευασίας που ήδη λαμβάνεται. Δε θα πρέπει να διακόψετε τη λήψη των δισκίων πριν την ολοκλήρωση της συσκευασίας, γιατί μπορεί να προκληθεί ανώμαλη κολπική αιμορραγία. Εξαίρεση αποτελεί ή εμφάνιση κάποιας από τις καταστάσεις που απαιτούν την άμεση διακοπή τη λήψης αντισυλληπτικών δισκίων.
Ανησυχίες των γυναικών σε σχέση με τη λήψη αντισυλληπτικών
"Καπνίζω! Μπορώ να ξεκινήσω να παίρνω αντισυλληπτικά;"
Το κάπνισμα αντενδείκνυται με τη λήψη αντισυλληπτικών, ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου, όπως ιστορικό φλεβίτιδας, διαβήτη ή υπέρτασης. Είναι απαραίτητη η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος.
"Θα παχύνω αν ξεκινήσω τα αντισυλληπτικά;"
Αύξηση του βάρους του σώματος αναφέρεται συχνά, ως παρενέργεια της λήψης κάποιων αντισυλληπτικών δισκίων, και πολλές γυναίκες, αλλά και γιατροί, πιστεύουν ότι υπάρχει τέτοια συσχέτιση. Μία δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και χαμηλή σε κεκορεσμένα λίπη και χοληστερόλη και η άσκηση θα βοηθήσουν στη διατήρηση του βάρους της γυναίκας που ξεκινάει μία αντισυλληπτική αγωγή. Επίσης, στις γυναίκες που λαμβάνουν σκευάσματα που περιέχουν οιστραδιόλη η αύξηση του βάρους μπορεί να οφείλεται σε κατακράτηση υγρών και στην περίπτωση αυτή μία δίαιτα χαμηλή στην πρόσληψη αλατιού και η αυξημένη λήψη υγρών βοηθά στον έλεγχο του βάρους.
"Τα αντισυλληπτικά θα με κάνουν στείρα;"
Το 34% των γυναικών ηλικίας 15-20 ετών πιστεύουν ότι το χάπι μπορεί να προκαλέσει στειρότητα. Μετά τη διακοπή της αντισυλληπτικής μεθόδου γίνεται πλήρης επάνοδος της φυσιολογίας και της γονιμότητας της γυναίκας. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι για ένα σύντομο διάστημα μετά τη διακοπή της λήψης αντισυλληπτικών οι πιθανότητες σύλληψης είναι στατιστικά αυξημένες.
Άλλες μέθοδοι αντισύλληψης
Τα αντισυλληπτικά εμφυτεύματα
Είναι μικροί, ελαστικοί ράβδοι που τοποθετούνται κάτω από το δέρμα.
Το σπιράλ (ενδομήτριο σπείραμα)
Πρόκειται για πλαστική ράβδο σε σχήμα Τ που περιέχει χαλκό ή λεβονοργεστρέλη τοποθετείται από το γυναικολόγο μέσα στη μήτρα και προκαλεί αντίδραση ξένου σώματος μέσα στο ενδομήτριο και έτσι αφενός εμποδίζει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και αφετέρου εμποδίζει την εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα.
Διαδερμικά συστήματα αντισύλληψης και ορμονικοί κολπικοί δακτύλιοι
Είναι δύο μορφές αντισύλληψης που άρχισαν να χρησιμοποιούνται κατά την τελευταία εικοσαετία. Ένα αυτοκόλλητο έχει διάρκεια δράσης 7 ημερών. Κάθε κύκλος ολοκληρώνεται με 3 διαδερμικά αυτοκόλλητα και ένα 7ήμερο διάλειμμα. Τα αυτοκόλλητα εφαρμόζονται ανάλογα με την επιλογή των ασθενών σε διάφορα σημεία του σώματος: στον γλουτό, στον δελτοειδή, στο υπογάστριο, στο ανώτερο τμήμα του θώρακα, ενώ δεν πρέπει να τοποθετείται στους μαστούς. Η συνεχής εφαρμογή του διαδερμικού συστήματος στην επιφάνεια του δέρματος είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διατήρηση των θεραπευτικών επιπέδων των ορμονών, που απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος.
Η Επείγουσα αντισύλληψη (ή αντισύλληψη της επόμενης ημέρας)
Η επείγουσα αντισύλληψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε φάση του κύκλου σε περίπτωση σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις, ατύχημα με το προφυλακτικό ή αποτυχία της τακτικής ορμονικής αντισύλληψης.
- Εάν ξεχάστηκε πάνω από 12 ώρες το από του στόματος αντισυλληπτικό που περιέχει μόνο προγεστογόνα ή για περισσότερες από τρεις ώρες άλλα από του στόματος αντισυλληπτικά.
- Εάν αποκολλήθηκε το αντισυλληπτικό διαδερμικό επίθεμα για περισσότερες από 24 ώρες, ή εάν ξεχάστηκε η αλλαγή του.
- Παράλειψη της τοποθέτησης του κολπικού δακτυλίου ή απομάκρυνσή του για περισσότερες από 3 ώρες (μπορεί να συμβεί είτε σε περίπτωση κακού χειρισμού κατά τη σεξουαλική επαφή ή σε περίπτωση δυσκοιλιότητας).
Υπάρχουν δύο ορμονικά σκευάσματα που έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία για επείγουσα αντισύλληψη.
• Το συνδυασμένο αντισυλληπτικό χάπι που περιέχει αιθινυλοιστραδιόλη και λεβονοργεστρέλη. Η λεβονοργεστρέλη διατίθεται σε από του στόματος σκεύασμα, με ένα δισκίο των 1,5 mg (POSTINOR). Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί έως και 72 ώρες μετά την ερωτική επαφή χωρίς προφυλάξεις. Χορηγείται και χωρίς ιατρική συνταγή. Όσο νωρίτερα ληφθεί το χάπι μετά από τη σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, τόσο αυξάνεται η αποτελεσματικότητα (95% εάν ληφθεί μέσα σε 24 ώρες).
• Το Ellaone (ένα δισκίο των 30 mg ulipristal acetate). Λαμβάνεται εντός 120 ωρών (5 ημέρες) μετά από ερωτική επαφή χωρίς προφυλάξεις ή αποτυχία της αντισυλληπτικής μεθόδου σε οποιαδήποτε φάση του καταμήνιου κύκλου.
• Εάν κάνετε εμετό εντός 3 ωρών από τη λήψη του φαρμάκου, πρέπει να πάρετε ένα νέο χάπι. H αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών μπορεί να ελαττωθεί εάν συγχορηγηθούν με φάρμακα που επάγουν τα ηπατικά ένζυμα, όπως η καρβαμαζεπίνη, η φαινυτοΐνη, η πριμιδόνη, η ριφαμπικίνη, η γκριζεοφουλβίνη κ.ά. Έχουν αναφερθεί περιστατικά όπου γυναίκες εμφάνισαν αιμορραγία εκ διαφυγής ή εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της συγχορήγησης από του στόματος αντισυλληπτικών και αντιβιοτικών.
• Οι συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρονται είναι πονοκέφαλος, ναυτία, έμετος και κοιλιακό άλγος και εμφανίζονται τις πρώτες 48 ώρες. Οι γυναίκες που λαμβάνουν επείγουσα ορμονική αντισύλληψη πρέπει να πληροφορούνται πως σε τυχόν ελεύθερη ερωτική επαφή μετά τη λήψη της αντισυλληπτικής μεθόδου δεν προστατεύονται 100% από μια ανεπιθύμητη κύηση, αφού πολλές φορές η μέθοδος μεταβάλλει τη χρονική στιγμή της ωοθυλακιορρηξίας. Μετά τη χρήση της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης συνιστάται η χρήση ανδρικού προφυλακτικού για το υπόλοιπο του κύκλου.
Επίσης, είναι σημαντικό η γυναίκα να γνωρίζει πως μετά τη λήψη της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης η επόμενη εμμηνορρυσία θα έρθει μία εβδομάδα πριν ή μετά την αναμενόμενη ημερομηνία. Εάν η εμμηνορρυσία δεν επέλθει μέσα στα χρονικά αυτά όρια, υπάρχει η πιθανότητα αποτυχίας της μεθόδου και η γυναίκα μπορεί να έχει μείνει έγκυος. Η χρήση της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης δεν έχει καμία επίπτωση στη μελλοντική γονιμότητα.
Η χρήση των ορμονικών δισκίων επείγουσας αντισύλληψης δεν πρέπει να υποκαθιστά τη χρήση της καταμήνιας συνδυασμένης ορμονικής αντισύλληψης. Τα ποσοστά κύησης με τη χρήση της επείγουσας αντισύλληψης είναι μεγαλύτερα σε σύγκριση με την κανονική ορμονική αντισύλληψη. Παρόλα αυτά στις περιπτώσεις που συμβαίνει για δεύτερη φορά ερωτική επαφή χωρίς προφυλάξεις και στον ίδιο κύκλο το ζευγάρι έχει ήδη λάβει μια φορά ορμονική επείγουσα αντισύλληψη, μπορεί εκ νέου να τα χρησιμοποιήσει. Η γυναίκα πρέπει να γνωρίζει πως η χρήση της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης δεν την προφυλάσσει από την ανεπιθύμητη κύηση σε περίπτωση που έχει ερωτική επαφή χωρίς προφυλάξεις αργότερα στον ίδιο εμμηνορρυσιακό κύκλο. Σε κύκλους που έχουν συμβεί περισσότερες της μίας ελεύθερες επαφές η αποτελεσματικότητα της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης επηρεάζεται από το χρονικό διάστημα μεταξύ της λήψης των δισκίων και της πρώτης επαφής. Η γυναίκα πρέπει να γνωρίζει πως στην περίπτωση που υπάρχει ήδη εγκυμοσύνη, η ορμονική επείγουσα αντισύλληψη δεν είναι αποτελεσματική.
Ενδομήτρια σπειράματα χαλκού
Η επείγουσα αντισύλληψη μπορεί να επιτευχθεί με την εισαγωγή στην ενδομήτρια κοιλότητα ενός ενδομήτριου σπειράματος χαλκού εντός 5 ημερών από την ελεύθερη επαφή. Η μέθοδος αυτή είναι χρήσιμη όταν η γυναίκα ενδιαφέρεται ταυτόχρονα για μια μόνιμη αντισυλληπτική μέθοδο, καθώς και όταν έχουν ήδη περάσει 72 ώρες από την επαφή και δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί η ορμονική επείγουσα αντισύλληψη.
Δεν είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός δράσης του ενδομήτριου σπειράματος χαλκού στην επείγουσα αντισύλληψη. Θεωρείται πως αποτρέπει τη γονιμοποίηση δημιουργώντας ένα εχθρικό περιβάλλον για την εμφύτευση. Είναι γνωστό πως η εμφύτευση συμβαίνει τουλάχιστον 5 ημέρες μετά τη γονιμοποίηση. Αφού λοιπόν τα ενδομήτρια σπειράματα χρησιμοποιούνται εντός 5 ημερών από την ελεύθερη επαφή για επείγουσα αντισύλληψη, δεν δρουν προκαλώντας έκτρωση.
Η χρήση του ενδομήτριου σπειράματος χαλκού για επείγουσα αντισύλληψη είναι πολύ αποτελεσματική και αναφέρεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας είναι μεγαλύτερα του 99%. Οι γυναίκες που επιλέγουν την εισαγωγή ενδομήτριου σπειράματος χαλκού ως επείγουσα αντισύλληψη ενημερώνονται από το γιατρό που το τοποθετεί ότι πλέον προφυλάσσονται για όλες τις επόμενες ημέρες του κύκλου. Η επόμενη επίσκεψη στο γυναικολόγο γίνεται μετά την αναμενόμενη εμμηνορρυσία, ώστε να επαληθευθεί η επιτυχία της μεθόδου και να συζητηθεί η μακροχρόνια αντισύλληψη. Κάποιες γυναίκες επιθυμούν να διατηρήσουν το ενδομήτριο σπείραμα ως μόνιμη αντισύλληψη, ενώ άλλες επιθυμούν να το αφαιρέσουν, κάτι το οποίο γίνεται μετά την έναρξη της εμμηνορρυσίας, οπότε και προσφέρεται κάποια εναλλακτική μέθοδος μόνιμης αντισύλληψης.
Πέννυ Λαζογεώργου
Φαρμακοποιό, MSc
