Με σκέψεις, λέξεις και ερμηνείες μέσα από μια μακριά αλλά και σύντομη διαδρομή βρήκα την ολιστική προσέγγιση και τότε το άτομο μπήκε στο τρίπτυχο σώμα-πνεύμα-ψυχή. Το άτομο ζει μέσα στο σώμα του για να σκέφτεται με το πνεύμα του και να νιώθει με την ψυχή του! Κάθε κομμάτι μόνο του δεν έχει υπόσταση αλλά όλα μαζί συνθέτουν τον άνθρωπο. Ιστορικά φάνηκε ότι οι μονομερείς προσεγγίσεις είχαν μονόπλευρες λύσεις. Η εστίαση στο πνεύμα εξασθενούσε το σώμα και την ψυχή. Η εξύψωση της ύλης έδωσε στο σώμα μονόπλευρες προεκτάσεις που βασίζονταν κυρίως στην αισθητική. Το υπέρμετρο συναίσθημα της ψυχής θόλωνε το μυαλό και καθοδηγούσε λάθος το σώμα. Η εύρεση της λεπτής γραμμής της ισορροπίας ήταν αναγκαία. Ο κλάδος της ψυχολογίας εξελίχθηκε με τα χρόνια και πέρασε από όλα αυτά τα στάδια ώστε σήμερα να μας προσφέρει πλειάδα θεωρητικών κατευθύνσεων. Ακόμα και η εξέλιξη των επιστημών που πρεσβεύει η κάθε προσέγγιση αρχίζει να συγκλίνει. Για παράδειγμα η ιατρική αναφέρεται στα ψυχοσωματικά συμπτώματα, η φιλοσοφία θεμελιώνει την ψυχολογία και η ψυχολογία προσπαθεί να εφαρμόσει το «νους υγιής εν σώματι υγιεί» ώστε να φέρει τη γαλήνη στην ψυχή.
Τι σημαίνει η ολιστική προσέγγιση στην καθημερινότητά μας; Σημαίνει γνωρίζω το σώμα μου, το φροντίζω ώστε να προλαμβάνω ή να θεραπεύω την ασθένεια. Σημαίνει σκέφτομαι, προβληματίζομαι και κρίνω τι συμβαίνει γύρω μου. Σημαίνει νιώθω και εκφράζω τα συναισθήματά μου. Σημαίνει όλα αυτά μαζί σε μια ισορροπία εύθραυστη αλλά μοναδικά υπέροχη.
Το σώμα αναπτύσσεται, εξελίσσεται, νοσεί και αυτοθεραπεύεται. Σήμερα όλοι τρέχουμε να προλάβουμε όσα δεν κάναμε χθες. Καταπονούμε το σώμα μας καταδικάζοντάς το σε μια καθιστική ζωή, με έντονο άγχος και πίεση. Δεν το ακούμε όταν κουράζεται και ξαφνιαζόμαστε όταν νοσεί. Δεν έχουμε δώσει χρόνο να το γνωρίσουμε και να μάθουμε τις βασικές του λειτουργίες. Δεν κατανοούμε τις συνέπειες των πράξεων μας όταν καπνίζουμε, πίνουμε υπερβολικά, τρέχουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ξενυχτάμε χωρίς λόγο. Πολλοί θεωρούν το σώμα τους ως τη συσκευασία του πνεύματος ή /και της ψυχής τους, αδιαφορώντας για το περιτύλιγμα. Υπάρχουν τόσο πολλά που μας λέει το σώμα μας καθημερινά! Η ταχυπαλμία μας όταν νιώθουμε ερωτευμένοι, ο κρύος ιδρώτας όταν φοβόμαστε, ο πόνος στο στομάχι ή το κεφάλι όταν στεναχωριόμαστε και χίλια άλλα μηνύματα που μας δίνει διαρκώς για να δείξει τη συμμετοχή του στο ..όλον.
Σεβασμός στο σώμα σημαίνει πρόληψη. Προλαμβάνω την ανισορροπία που θα οδηγήσει στην ασθένεια. Αλλά ακόμα και όταν έρθει η ασθένεια εμπιστεύομαι τις ικανότητες που έχει το σώμα για αυτο-ίαση και δεν μπαίνω στη λογική «πονάει χέρι κόβω χέρι». Η ιατρική παρακολούθηση επιβάλλεται αλλά μπορεί να λειτουργήσει διαγνωστικά και η θεραπεία να επιτευχθεί και με εναλλακτικές θεραπείες (ρεφλεξολογία, σιάτσου, βελονισμό, ομοιοπαθητική κ.α). Η ανατολή δεν εισέβαλε στη δύση μόνο με το εμπόριο αλλά και με τις θεραπευτικές τεχνικές που εστιάζονται ακριβώς σε αυτή την προσέγγιση. Δυστυχώς όμως η μονόπλευρη αντίληψη μάς κυνηγά και βλέπουμε τη γιόγκα σα γυμναστική και όχι σα φιλοσοφία.
Η ασθένεια συχνά έρχεται για να μας κλυδωνίσει να επανέλθουμε στην ισορροπία. Το σώμα υποφέρει και διαμαρτύρεται πονώντας. Καλούμαστε σε μάχη. Μάχη σώμα με σώμα ή καλύτερα το σώμα με το σώμα, με το πνεύμα που μπλοκάρει και την ψυχή που πονά. Τότε μόνο ο γιατρός δεν φτάνει γιατί και η ψυχή πονά, ο ψυχολόγος μόνο δεν αρκεί γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το σωματικό πόνο αλλά και η θρησκεία, φιλοσοφία ή απλά η θετική σκέψη χρειάζονται και ένα φάρμακο μαζί με μια καλή κουβέντα.
Ο άνθρωπος όμως με το πνεύμα, τη λογική ή το μυαλό του όπως είπαμε σκέφτεται, προβληματίζεται και κρίνει τα τεκταινόμενα γύρω του. Αξιολογεί, ιεραρχεί, κατηγοριοποιεί, δημιουργεί και σχεδιάζει το μέλλον του. Υπολογίζει το χρήμα και το χρόνο αλλά όχι τη ζωή. Αν δεν είχε το σώμα και την ψυχή θα μπορούσε άνετα να είναι....ηλεκτρονικός υπολογιστής! Η λογική τοποθετεί το όριο στο συναίσθημά του ανθρώπου κατά τη συσχέτισή του με τους άλλους και βάζει τη σφραγίδα στις αποφάσεις του. Οι σκέψεις, οι έννοιες, τα θεωρητικά μοντέλα χτίζουν την εικόνα του και φαντάζουν σαν τοίχος προστασίας από πιθανά χτυπήματα. Κανείς δεν είπε ότι αυτός ο τοίχος είναι από φελιζόλ; Η διαρκής εμμονή του ανθρώπου να σκέφτεται τον οδήγησε μακριά από τη γη, το γυμναστήριο, τη φιλία, το σεξ. Τον έβαλε μέσα σε σπίτια και του έδωσε ένα τηλεκοντρόλ να νομίζει ότι μπορεί να αλλάζει τη ζωή του ή τις ζωές των άλλων. Δυστυχώς μόνο κανάλια αλλάζει κανείς έτσι.
Οι συγκρούσεις της λογικής και του συναισθήματος έχουν συμβεί σε όλους μας και είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Όμως ακόμα και αυτό το τόσο απλό έχει να κάνει με μια μονόπλευρη προσέγγιση που υποστηρίζει ή το συναίσθημα ή τη λογική σε μια απόφαση. Αλλά μια μικρή λέξη μπορεί να έρθει και να τα συνδέσει υποστηρίζοντας τη λογική και το συναίσθημα. Η πρόσθεση και όχι η αφαίρεση θα συχνά δίνουν τη λύση αρκεί κάποιος να την προσθέσει στη ζωή του!
Ύστερα από όλα αυτά ο άνθρωπος στην ψυχή του φιλοξενεί συχνά την μοναξιά και την απόγνωση, νιώθει αδύναμος να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής και μόνος χωρίς ομπρέλα στη καθημερινή βροχή των προβλημάτων. Η αδυναμία αυτή θολώνει τη σκέψη και συχνά η ανισορροπία που ακολουθεί μας οδηγεί στην ασθένεια ψυχική, σωματική ή διανοητική. Η κατάθλιψη, ο καρκίνος, η νόσος Alzheimer είναι μόνο ενδεικτικές περιπτώσεις.
Η ταχύτητα της ζωής μας δεν αφήνει να νιώσουμε τα συναισθήματά μας. Τα προσπερνάμε και αδιαφορούμε για το θυμό μας που ξεχειλίζει, τη λύπη που έγινε κατάθλιψη και μας ακολουθεί σε κάθε μας βήμα αλλά και τη χαρά μου συνοδεύεται από το φόβο ότι «τα γέλια θα μας βγουν ξινά». Πότε νιώσατε για τελευταία φορά θυμό, λύπη, χαρά; Το νιώσατε ή το σκεφτήκατε; Το νιώσατε τη στιγμή που συνέβη ή το αντιληφθήκατε εκ των υστέρων σαν ανάμνηση;
Αλλά ακόμα και να καταφέρουμε να αναγνωρίσουμε ένα συναίσθημα τη στιγμή που το νιώθουμε πέφτουμε σε άλλη σκόπελο. Σήμερα η έκφραση των συναισθημάτων και της δημιουργίας έχει λογ-ικο-κριθεί. Η λογοκρισία της έκφρασης του ελεύθερου λόγου ήρθε στην εποχή της δημοκρατίας να αντικατασταθεί από την λογ-ικο-κρισία της έκφρασης των συναισθημάτων. Στο χώρο των επιχειρήσεων το να είσαι συναισθηματικός αποτελεί πρόβλημα και περιοχή προς...βελτίωση. Στην οικογένεια η έκφραση των συναισθημάτων περιορίζεται γιατί δείχνει αδυναμίες και καταρρίπτει τα πρότυπα των παντοδύναμων γονιών. Στην θρησκεία η έκφραση των συναισθημάτων οδηγεί στις ενοχές και την αμαρτία.
Η ολιστική προσέγγιση έρχεται να μας δώσει αν όχι τη λύση σίγουρα την ελπίδα. Μας φέρνει σε επαφή με το σώμα, εδώ και τώρα, ισορροπώντας την ψυχή και το πνεύμα. Γιατί το όλον δεν είναι μια νέα οντότητα αλλά μια κατάσταση ισορροπίας, αρμονίας και εσωτερικής γαλήνης.
Ελισάβετ Γεωργίου
Ψυχολόγος-Σύμβουλος Επαγγελματικής Καθοδήγησης