1814 - Στην Οδησσό µια µέρα

Ξάνθος, Τσακάλωφ και Σκουφάς µια µέρα
στην Οδησσό σχεδιάσανε παντιέρα

να φέρουν λευτεριά στη Ρωµιοσύνη
να ζήσουνε οι σκλάβοι εν ειρήνη
και χτίσανε τη νέα ιστορία
µε ψυχή για την παλιγγενεσία
και βρόντηξαν µε το εικοσιένα
τον άνεµο της ξαστεριάς µε αίµα.
Κι αντιλάλησαν στα βουνά οι κλέφτες
και τρόµαξαν πασάδες θεοµπαίχτες
και η Ελλάδα άνθισε και πάλι!
Έτσι λευτερωθήκαµε: µε πάλη
κι επειδή διδάσκει η ιστορία
ζητείται µια: Φιλική Εταιρία!

Επειδή φέτος συµπληρώνονται 200 χρόνια από τότε, σκέφτηκα, πως ένα τέτοιο σηµαντικό ιστορικό γεγονός, που µάλιστα δεν έχει πάρει την κορυφαία θέση που του πρέπει, τόσο στη σχολική διαπαιδαγώγηση της
κοινής γνώµης – είναι κι ένας ακόµη λόγος που θα πρέπει να µνηµονευτεί – κι αυτό, για πολλούς και σοβαρούς λόγους. Και αρχίζω µε την επισήµανση ότι στα 400 χρόνια της σκλαβιάς των Ελλήνων
είχαν γίνει όχι και λίγες ηρωικές κι εξεγέρσεις που όµως, η πανίσχυρη κι οργανωµένη τότε Οθωµανική Αυτοκρατορία τις είχε πνίξει στο αίµα. Τι ήταν όµως αυτό που οδηγούσε τους σκλαβωµένους Ρωµιούς σ’ αποτυχία; Τα αίτια είναι πολλά. Και µια τέτοια ανάλυση δεν είναι της παρούσας, µιας και το θέµα ετούτο
είναι αρκετά µακροσκελές και δεν µας το επιτρέπει το παρόν σηµείωµα. Την εποχή όµως εκείνη, σ’ όλη την Ευρώπη µεσουρανούσε ο ελληνισµός της διασποράς, που µε µια σχετική ελευθερία οι Έλληνες είχαν κατακτήσει θέσεις αξιοζήλευτες τόσο στον οικονοµικό τοµέα, όσο και στον πολιτικό και πολιτιστικό.

Έτσι τρεις έµποροι το 1814 στην Οδησσό, ο Εµµανουήλ Ξάνθος που κατάγονταν από την Πάτρα, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και ο Νικόλαος Σκουφάς από την Άρτα που φλέγονταν για την λευτεριά της σκλαβωµένης τους πατρίδας, αποφάσισαν να δηµιουργήσουν τη Φιλική Εταιρία. Και όπως έχει αποδειχθεί από την ιστορία, ο όλος στρατηγικός τους σχεδιασµός άγγιξε τα όρια της τελειότητας! Καταρχήν οι όλες κινήσεις τους καλύπτονταν από ένα πέπλο µυστικισµού. Οι κατηχούµενοι που εντάσσονταν στην «Φ.Ε.» ορκίζονταν ύστερα από πολύπλοκες διατυπώσεις απάνω στο Ιερό Ευαγγέλιο και µπρος από µια εικόνα κι ενώπιον του αντιπροσώπου του Ύψιστου κι ενώ αργόλυωνε το κερί δινότανε κι ο όρκος:

-«Ορκίζοµαι ενώπιον του αληθινού Θεού οικειοθελώς, ότι θέλω είµαι επί ζωής µου πιστός εις την Εταιρίαν κατά πάντα. Να µη φανερώσω το παραµικρόν από τα σηµεία και τους λόγους της. Μήτε να σταθώ κατ’ ουδένα λόγον η αφορµή του να καταλάβωσιν άλλοι ποτέ, ότι γνωρίζω τι περί τούτων, µήτε εις τους συγγενείς µου,
µήτε εις πνευµατικόν, µήτε εις φίλον µου.»

Μες από την επίπονη κατήχηση ο ακατάλυτος όρκος των Φιλικών αναδιύλιζε συγκινητικά τον πατριωτικό πόθο για τη λευτεριά. Έπειτα ο Ξάνθος που ήταν κι επηρεασµένος και από την Τεκτονική Στοά την οποία και είχε µυηθεί, είχε εισάγει όχι και λίγα στοιχεία της Τ.Σ. στην Φ.Ε.. Έπειτα κι ένας µικρός βέβαια αριθµός Ελλήνων αξιωµατικών του Αγγλικού στρατού που τότε έδρευε στα Εφτάνησα είχαν κι αυτοί µυηθεί τον τεκτονισµό. Και ένας από αυτούς ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Έτσι µεθοδικά το 1818 η Φ.Ε. είχε γιγαντωθεί και στεριωθεί όχι µόνο οικονοµικά, που ήταν απαραίτητο για την οργάνωση της επανάστασης, αλλά είχε και πλαισιωθεί µ’ ένα µεγάλο µέρος από διανοούµενους, ρωµιούς, επιστήµονες, προκρίτους, εµπόρους, αγρότες κ.λπ. που είχαν ενταχθεί στην Φ. Ε.

Την περίοδο µάλιστα εκείνη, ο Αναγνωσταράς, έστειλε στην Ύδρα στη Ζάκυνθο τον φίλο του Νικόλα Πάγκαλο που είχε χρηµατίσει Ταγµατάρχης του Ρωσικού Στρατού για να εντάξει στη Φ.Ε. και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Και φυσικά το κατάφερε εύκολα. Το 1820 η Φ.Ε. είχε πλέον απλωθεί σ’ όλο τον ελληνισµό και ειδικά στην Πελοπόννησο που µέσα στην Φ.Ε. είχαν ενταχθεί πλήθος κι από ανθρώπους απλοϊκούς, αγρότες, βοσκούς, και ο κλήρος που κι αυτός προεξείχε έτοιµος για τον µεγάλο αγώνα!

Έτσι και στις 21 Μαρτίου 1821 άναψε το σπίρτο της λευτεριάς και ο Γέρος του Μοριά µε τα παλικάρια της Μάνης απελευθέρωσε την Καλαµάτα για να καταλήξει αργότερα στη µεγάλη συντριβή του Δράµαλη στα Δερβενάκια! Το όλο πλέον εγχείρηµα των τριών πρωτοπόρων της Φιλικής Εταιρείας είχε θριαµβεύσει. Βλέποντας κάποιος τη σοφία αλλά και τον αλτρουισµό των τριών µεγάλων ταγών που ’φεραν µετά από 400 χρόνια σκλαβιάς την παλιγγενεσία του Έθνους δεν είναι δυνατόν να ’ναι απαθής. Κοντολογίς όµως, ας αφήσουµε τη σκέψη µας νοερά και ν’ ανταµωθούµε:

-Τι θα ήµασταν τώρα αν δεν είχαν διανοηθεί ετούτο το θεόπνευστο εγχείρηµα της Φ.Ε.; Προφανώς θ’ αποτελούσαµε ένα από τα ίδια µε το Κουρδιστάν!... Μάλιστα απ’ ότι γνωρίζω, ο Ξάνθος έφυγε απ’ τη ζωή πάµπτωχος. Αν ήταν και ο τελευταίος!... 200 χρόνια από τότε και η µιζέρια σ’ αυτό τον τόπο ακόµη ζει και
βασιλεύει.

Ευτυχώς και από τη δηµόσια τηλεόραση είδα και µια εκποµπή που αναµόχλευσε το µεγαλούργηµα της παλιγγενεσίας του Έθνους, έστω και κάπως αργά.

Λεωνίδας Γιανναράκος

Συγγραφέας

Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών