Εκτύπωση αυτής της σελίδας
04
Μαρτίου

"Ivan Goll-Claire Studes" του Σωτήρη Ε. Γυφτάκη

Κατηγορία Πεζογραφία

Ένας ασίγαστος πλάνητας-οδοιπόρος πάνω στη γη και μέσα από τις περιοχές του πνεύματος, πάντοτε σε εγρήγορση κι ανοιχτός σε κάθε τι καινούργιο,

ανακυκλώνει κι ανακυκλώνεται κι ο ίδιος από τα απόμακρα σημεία αποζητώντας τη φυγή προσαρτώντας το έργο του σε τέτοια καλούπια, έτσι εμφανίστηκε ο ποιητής με το ξεκίνημά του τον εικοστό αιώνα.

 

Γεννημένος στο Σαιντ ντι Saint Die, στις 29 του Μάρτη 1891, όντας υπήκοος Γερμανός από Lothringen – μια περιοχή που άλλαζε συνεχώς ανάμεσα Γερμανίας και Γαλλίας, ωστόσο Εβραίος στην καταγωγή κι από τους δυο γονείς του, προικισμένος με μια ιδιάζουσα, πλούσια κι άμεση αισθαντικότητα μια καταπληκτική διαίσθηση, λεπτότητα ενστίκτου, του προσφέρονταν δε πλουσιοπάροχα από κάποια αρχέγονη… πηγή.


Φαίνεται πως το μεθοριακό σύνδρομο τον επηρέασε βαθιά από τα παιδικά του κιόλας χρόνια. Στις παρυφές της γαλλόφωνης κοινότητας αναθρεμμένος, δεχόταν μαθές, την πεισματική γλωσσική επιρροή που ασκούσε πάνω του, αλλά και των Γερμανών που αναμειγνύονταν ταυτόχρονα. Μεγαλώνει και με τις δυο γλώσσες στο σπίτι των γονιών του, ομιλεί στο σπίτι γαλλικά, ενώ στο σχολείο είναι υποχρεωμένος να μιλάει, να διδάσκεται και να μορφώνεται γερμανικά. Μέσα του όμως, γλωσσική αντιπαλότητα διαχέεται ευχάριστα. Ο ποιητής είναι ωστόσο, άπατρις! Εβραίος από τη μάνα του, τυχαία στη Γαλλία γεννημένος, κι εφοδιασμένος με ένα χαρτί το οποίο βέβαια τον χαρακτηρίζει Γερμανό.


Ωστόσο όλα αυτά τα στοιχεία τα αντιπαρέρχεται, όχι με τόση ευκολία. «Το έργο τέχνης οφείλει να πραγματώνει την αλήθεια, και τότε μόνο είναι ποίηση.» γράφει κάπου στα 1919. Τα λόγια αυτά ηχούν σαφέστατα κι ενθουσιαστικά. Κάποιοι εκείνη την εποχή προσπαθούσαν να διαφοροποιήσουν με γλωσσικές ατάκες τις σχέσεις τους με τη ζωή! Ο Ιβάν Γκολλ το υπερβαίνει μάλλον αβίαστα. Θα συνειδητοποιήσει πως από αυτή τη σχέση κάτι ενδιάμεσα, που αναλλοίωτο σίγουρα παραμένει κι αυτό αρκεί ορμώμενο τόσο από εσωτερική, αλλά και εξωτερική θέση. Ο ίδιος το διατυπώνει έτσι:


«Ως υπερρεαλιστής παραδέχομαι αυτά τα πράγματα από ένα απόμακρο κράτος της αλήθειας προερχόμενα, όπου κανείς μαθαίνει ακούγοντας, ωσάν να έθετε το αφτί πάνω σε κάποιους κατάκλειστους τοίχους του κόσμου…»


Η πρώτη δύναμη σε αυτόν τον απόμακρο κόσμο, που είναι δίπλα μας και καθημερινά δοξάζουμε, είναι η αγάπη, που τόσο καλά τον άνθρωπο απομονώνει στην προσωπική ευτυχία του, όπως κι εύκολα πια οδηγεί προς τον σύντροφο, ακριβώς μέσα από το κοινό συναίσθημα. Εκεί οι αισθήσεις πληρούν θαυμάσια το χρόνο. Σε αυτό το είδος της αγάπης, ανάμεσα στους αληθινά ερωτευμένους, αλλά κι εκείνης της αγάπης προς τον άνθρωπο κι είναι τα ποιητικά ακόρντα της «γκολλικής» ποίησης, πριν απ΄ όλα αφιερωμένα. Όπως κι όλοι οι ποιητές είχε τις αντένες του στραμμένες προς τις πηγές καθαρότητας, μα και προς κάθε τι πρωτόγνωρο, απ΄ όπου ο άνθρωπος θεωρεί τον κόσμο του ως δημιούργημα νέο, όπως ακριβώς την πρώτη του ημέρα το βίωσε. Κρατούσε και μετέφερε μιαν ολόκληρη ζωή το αμάραντο λουλούδι στο χέρι, την ομορφιά και τη ζωή τριγύρω του περιχυμένη κι ακτινοβολούσα…


Είναι σαν μια εικόνα παραμυθιού, ο νεαρός, όπως ήταν κάποτε, γεμάτος ενέργεια, βούληση και γνώση, λεπτοκαμωμένος ποιητής με τα μεγάλα φλογερά και σπινθηροβόλα μάτια, γεμάτα ένταση και ενάργεια, γεφυρωμένα με το μετείκασμα του φευγάτου αντικειμένου, πέρα βαθιά στο κέντρο του φαντασιακού.


Ο ίδιος μια θεϊκή πνοή, ένα ορφικό, μυστηριακό κι αξεδιάλυτο άρπισμα, μια οπτασία αέρινη κι απόμακρη, θέλγει και θέλγεται αενάως ως την τελική εξαΰλωση του. Ένας ποιητής άπειρων εσωτερικών κραδασμών, μεθυστικά πληρούται ή μεταβάλλεται σε χιλιάδες πρωτεϊκές μορφές, ως την τελική πτώση.


Σίγουρα υπήρξε από τους σημαντικούς εκπροσώπους εξπρεσιονισμού, ωστόσο ειρηνιστής από τους σπουδαιότερους, που περίτρανα το απέδειξε με τη φυγή του στη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου πολέμου, στην Ελβετία, αλλά κι από την ποιητική του σύνθεση, «Ρέκβιεμ για τους Νεκρούς της Ευρώπης». Αλλά και οι σχέσεις του με τους υπερρεαλιστές Μπρετόν, Ελυάρ και τον Σαγκάλλ, θα τον αναδείξουν ως σύμβολο του Κινήματος.


Η γνωριμία του με την ευαίσθητη και πολυτάλαντη ποιήτρια Claire Studes, με την οποία θα συνδέσει όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και τις ποιητικές του δημιουργίες, και είναι εκείνη που θα του αλλάξει παράλληλα πλεύση στην πορεία του. Θα γράψουν υπέροχα ποιήματα μελάγχολων κι αράθυμων ονειρικών και μυθικών εικόνων. Το κορυφαίο έργο κοινής τους δημιουργίας, «Gespräch der Liebe» (Συνομιλία της Αγάπης), που εκδόθηκε το 1925 και σηματοδοτεί καινούργια εποχή στην Γάλλο-γερμανική ποίηση, ενώ παράλληλα αποδεικνύει, πως υπήρξε κι ο καθρέφτης της αγάπης τους. Εκείνο που αξίζει να σημειωθεί είναι η επίδραση που είχαν οι δυο γλώσσες στο λογοτεχνικό έργο του ποιητή.


Τα έργα του εκδίδονται αλληλοδιαδόχως, πότε στη μια και πότε στην άλλη γλώσσα. Έτσι για τα: Poems de la vie et de la mort (Ποιήματα για τη ζωή και το θάνατο), Le Microbe de l΄ or (Το μικρόβιο του χρυσού),Chansons malaises (Τραγούδια της δυστυχίας), Poems d΄amour (Ποιήματα της Αγάπης), Sodome et Berlin(Σόδομα και Βερολίνο), προτίμησε τη Γαλλική γλώσσα, ενώ για τα: Zehntausend Morgenröte (Δέκα χιλιάδες χαραυγές),Requiem für die Toten Europas (Ρέκβιεμ για τους Νεκρούς της Ευρώπης),Traumkraut (Ονειρικό Βότανο), Abendgesang ( Βραδινό Τραγούδι) γράφονται στη Γερμανική γλώσσα κι αφήνει τη σημαντική δουλειά «Les cinq Continets» ( Οι πέντε Ήπειροι) πάλι στη Γαλλική.


Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου κατέφυγε στις ΗΠΑ, όπου κι έγραψε τα περισσότερα θεατρικά του έργα: Μαθουσάλας, και Ιωάννης ο Ακτήμων.


Εδώ αξίζει να αναφερθεί και η συνεργασία του με τον γνωστό μουσικό Kurt Weill, όπου ο ποιητής έγραψε τα κείμενα του Royal Palace κι ο Κουρτ Βάιλ τη μουσική κι ανέβασαν στην Staatsoper του Βερολίνου χωρίς μεγάλη-κρίμα!- επιτυχία. Ο Ιβάν Γκολλ υπήρξε ένας αυθεντικός ποιητής που σηματοδότησε μια καινούργια εποχή στη Γαλλογερμανική λογοτεχνία.

 

Πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1950 στο Παρίσι. Αν και δεν μπόρεσε να βρει μια πατρίδα στην Ευρώπη που μπορεί να τον κερδίσει πολιτογραφώντας τον, ωστόσο στο πρόσωπό του βγαίνει ενδυναμωμένη η Γερμανογαλλική ποίηση κι έτσι ως του έλαχε, πορευόμενος από αλλαγή σε αλλαγή, κατάφερε με ελεύθερη βούληση σε αυτές τις δυο χώρες να αποκαλύψει την αλήθεια της ποίησης, που είναι μία και μοναδική, ανθρώπινη και δυνατή, για να μπορέσει να μπολιάσει λαούς με διαφορετικές εθνότητες.



(Επιστολή του Ιβάν Γκολλ προς την σύζυγό του)

 

«…Πολυαγαπημένη, είμαι αναστατωμένος, αλλά πολύ ανεβασμένος ψυχικά από το γράμμα σου. Πόση ζωή μου έδωσες και συνεχώς μου δίνεις. Είσαι η κοκκινόφλογη παντιέρα της μέρας μου. Είσαι ο σωτήρας μου και όλης της ανθρωπότητάς μου, ό,τι με κατέχει και με περιβάλει Μπροστά σου όλα σβήνουν. Θα έρθω γρήγορα, πολύ γρήγορα. Εδώ πια δε μπορώ τίποτα να κάνω! Μετά τις πρώτες μέρες της ηρεμίας μου, ξανά αρχίζω να υποφέρω. Δεν έχω γεννηθεί γιά ησυχία και ηρεμία. Πρέπει να σκάβω τη γη και με τα νύχια μου να την εξερευνώ…


Τη γη και τους ανθρώπους. Θέλουμε άνθρωποι να γίνουμε, έτσι όπως εσύ, το περίγραμμά του και την έννοιά του εννοείς..
Πόσα έχεις ζήσει στη Ζυρίχη και εγώ εδώ στη Chaily τα ζω επίσης αυτή τη φθινοπωρινή περίοδο, αλλά με τη φαντασία μου, που διαρκώς προστρέχει σε σένα.


Με τη Διακήρυξη προς τους Πνευματικούς Ανθρώπους, είμαι πολύ ευχαριστημένος. Έμπνευση κι αυτή! Τι λες εσύ;
Έγραψα και δυο καινούργια ποιήματα που τα βρίσκω ανεχτά. Σήμερα όμως είμαι πάλι άδειος, έρημος ξέπνοος!
Φιλιά, φιλιά γλυκά και μετά ορμώ κοντά σου !


Γρήγορα, γρήγορα, αιωρούμαι στην προσδοκία!


Οι γονείς σου μου φέρθηκαν εξαίσια(...)


Θα εκπροσωπήσω την F, Z. στην Ζυρίχη και θα πάρω χρήματα για αυτό φυσικά. Πρέπει νάχουμε αρκετά. Τα χρειαζόμαστε για να ζήσουμε καλά. Κάτι να κάνουμε, γιατί το βλέπω καλά σε λίγο θα με υπερκεράσει ο …θάνατος! Γιατί κι αυτή η νύχτα θάνατο έφερνε μαζί της! Μη πεις στους ανθρώπους, ότι αυτό το άρθρο στην εφημερίδα είναι δικό μου ή συγχωράμε για αυτά τα ανόητα κουραφέξαλα που σου γράφω. Χάρηκα τόσο που βρήκες καλύτερο δωμάτιο.


Σου εύχομαι πολύ ήλιο, πολλά άστρα και περισσότερο ουράνιο φως! Πρέπει να δουλέψουμε σκληρά, είμαστε πολύ λίγοι! Πρέπει να δουλέψουμε πολύ σκληρά για να ανέβουμε. Άντε μπράβο! Αυτή η επιστολή με περιέχει όλον. Σε αγαπώ, σε φιλώ πολύ θερμά!»
                                                                                                              Ιβάν

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σωτήρης Ε. Γυφτάκης
Συγγραφέας
Από το βιβλίο "ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΡΩΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΗΣ ΧΙΛΙΕΤΙΑΣ"

 

Διαβάστηκε 226 φορές
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(0 ψήφοι)