«To Ημέρωμα της Στρίγγλας»
Μεταφυσικός Σαίξπηρ στο αίθριο του Ελληνικού κόσμου.

Στο αίθριο θέατρο του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», ανέβηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και συνεχίζει ακόμη, η παράσταση «Το ημέρωμα της Στρίγγλας» του Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία της Φωτεινής Μπαξεβάνη και με πρωταγωνιστές την Κατερίνα Λέχου στο ρόλο της Κατερίνας – «Στρίγγλα» και τον Τάσο Ιορδανίδη στο ρόλο του Πετρούκιου.

Τα θεατρικά έργα του Σαίξπηρ περιλαμβάνουν τραγωδίες, κωμωδίες, ιλαροτραγωδίες και ιστορικά θεατρικά έργα, τα οποία γράφτηκαν σε τρείς διαφορετικές περιόδους της ζωής του.
Το «Ημέρωμα της Στρίγγλας» που είναι γνωστό και ως «Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι» (τίτλος πρωτοτύπου: « The taming of the srew»), γράφτηκε την πρώτη περίοδο κατά το (1593-1594).
Το νεανικό αυτό έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, είναι μια ρομαντική κωμωδία που τοποθετείται στο βάθρο των έργων της κλασσικής δραματουργίας.

Αφορά την ιστορία της όμορφης και συνάμα κακότροπης Κατερίνας, της πιο φημισμένης Στρίγγλας της Πάντοβα και του νέου απ’ τη Βερόνα Πετρούκιου ο οποίος την παντρεύεται προκειμένου να λάβει την προίκα της, αλλά και να την εξημερώσει. Ένας νεαρός επίσης ευγενής απ’ την Πίζα, ο Λουκέντιος ερωτεύεται τη Μπιάνκα τη μικρότερη κόρη του Μπατίστα που είναι όμορφη και γλυκιά, όμως ο Μπατίστα θέλει πρώτα να παντρευτεί η μεγάλη του κόρη η Κατερίνα. Ο Πετρούκιος στην προσπάθεια του να εξημερώσει τη δύστροπη και οξύθυμη Κατερίνα, την τυραννά, τη βασανίζει αρκετά μέχρι να γίνει πια μια γυναίκα πλήρως υποταγμένη στον άντρα της. Παράλληλα τρείς άντρες κονταροχτυπιούνται για τη ρομαντική Μπιάνκα, ενώ οι υπηρέτες τους οργανώνουν κι αυτοί τα δικά τους παιχνίδια, για να διασφαλίσουν τα συμφέροντα των αφεντάδων τους.

Αυτό που κάνει το έργο αυτό να διαφέρει απ’ τις υπόλοιπες κωμωδίες του Σαίξπηρ είναι ο πρόλογος, όπου απ’ την αρχή ένας λόρδος πείθει έναν μεθυσμένο που βρίσκει στο δρόμο, ότι είναι ευγενής και ότι πρέπει να δει την παράσταση που θα επακολουθήσει. Αυτή η ιδέα του πλούσιου που πείθει έναν φτωχό πως αυτός είναι πλούσιος προκειμένου να διασκεδάσει, είναι παρμένο απ’ το «Χίλιες και μια νύχτες» όπου είχε μεταφραστεί τότε και στα Αγγλικά.
Μέσα από αυτό το έργο ο Σαίξπηρ θέλει να μας δώσει μια σαφή εικόνα της γυναίκας στην εποχή του. Παρότι πρόκειται για μια κωμωδία, με μια εύληπτη υπόθεση, που με κωμικά τεχνάσματα και ιδιαίτερα ευφάνταστο τρόπο εκτυλίσσεται, ωστόσο κρύβει έντονους κοινωνικούς προβληματισμούς κι έχει έκδηλο σεξιστικό περιεχόμενο.

Απ’ τη μία πλευρά μας εμφανίζει την Κατερίνα, την περιβόητη Στρίγγλα σ’ όλη τη Πάντοβα ως μια γυναίκα με προσωπικότητα, μια γυναίκα που δεν είναι αναίτια κακότροπη και επί της ουσίας δεν είναι κακότροπη αλλά διαφορετική, δυναμική, χειραφετημένη. Μια γυναίκα που αρνείται να συμβιβαστεί και να υποταχθεί στα κοινωνικά κλισέ της εποχής της που προτιμά να περιφρουρήσει την προσωπικότητα και ελευθερία της ακόμα κι αν έρθει αντιμέτωπη με όλη την κοινωνία, ακόμα κι αν μετατρέπει την άσχημη φήμη της, ως Στρίγγλα σε τίτλο τιμής που τον εκπροσωπεί όσο καλύτερα γίνεται, σε γυναίκα ανυπόταχτη, που αποτελεί το φόβο και το τρόμο για όλους τους άντρες και φυσικά τους αποτρέπει στο να τη προσεγγίζουν. Επιθυμεί να την κερδίσει ένας άντρας με το μυαλό και την ψυχή του και όχι με την επιβολή και την υποταγή που καλείται αυτή ως γυναίκα εκείνης της εποχής να επιδείξει.

Απ’ την άλλη οπτική όμως του νομίσματος, ο Σαίξπηρ μας προβάλλει το είδος της γυναίκας που είναι αρεστό και συνάμα εξυπηρετικό για όλους τους άντρες της εποχής του. Μιας γυναίκας υποταγμένης, ήσυχης, πρόθυμης, υπάκουης, χωρίς ελευθερίες αλλά και τρυφερής, γλυκιάς, ρομαντικής έτοιμης να ικανοποιήσει όλες τις επιθυμίες του άντρα της.

Μέσα απ’ αυτό το έργο του ο Σαίξπηρ, θίγει το αιώνιο πρόβλημα των δύο φύλων, τη μόνιμη αντιπαλότητα ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, τη δυσκολία συνύπαρξης, ύψιστης επικοινωνίας, μέθεξης του έρωτα. Ένα θέμα που έχει απασχολήσει τους μεγαλύτερους των φιλοσόφων ανά τους αιώνες. Ο Arthur Schopenhauer στο έργο του «Μεταφυσική του έρωτα» έλεγε πως: «Τα δύο πρόσωπα πρέπει να αλληλοεξουδετερώνονται, όπως ένα οξύ κι ένα αλκάλιο κάνουν ένα ουδέτερο άλας».

Θέλοντας η σκηνοθέτης του έργου Φωτεινή Μπαξεβάνη να δει από μια άλλη οπτική τις σχέσεις των δύο φύλων, όχι απ’ την πλευρά του πολέμου, αλλά από την πλευρά του έρωτα, της αγάπης που δεν συμβιβάζεται με τις κοινωνικές επιταγές αλλά συμπλέει, συμπορεύεται με απόλυτη αρμονία και κοινό γνώμονα των εραστών απλά να είναι μαζί σε πείσμα όλων, ανατρέπει την κατεστημένη αντίληψη των πραγμάτων, με επιτυχία, ανασκευάζει θεωρίες χιλιάδων χρόνων και αποκαθιστά με ανατρεπτικό τρόπο στα μάτια όλων τις σχέσεις των δύο φύλων.

Στην προσπάθεια της όμως να αποφύγει την παγίδα της Σαιξπηρικής αυτής κωμωδίας που είναι το σεξιστικό της περιεχόμενο, υπεισέρχεται στα μονοπάτια του θρίλερ κι έτσι παραβιάζει τη δικλείδα ασφαλείας της κωμωδίας.

Παρουσιάζει μια Κατερίνα, όχι απλά ως Στρίγγλα, αλλά ως δαιμονισμένη, δημιουργώντας μια αποκρουστική εικόνα που δεν συνάδει διόλου με αυτή που ήθελε ο Σαίξπηρ να προβάλλει. Αποστερεί απ’ το έργο το ρόλο της Στρίγγλας και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διάβρωση κι άλλων στοιχείων του έργου, όπως ο Πετρούκιος δαιμονίζεται και αυτός προκειμένου να εξημερώσει τη Στρίγγλα, μοιάζει λες και είναι κάποια κολλητική ασθένεια ο δαιμονισμός, ώστε να μην έρχεται σε πρώτο πλάνο η εξυπνάδα, τα πονηρά τεχνάσματα και η επιδεξιότητα του Πετρούκιου που χρησιμοποιεί την πείνα για να διαφοροποιήσει το χαρακτήρα της Κατερίνας. Κι έτσι καταλήγει σ’ ένα θριλερικό γκροτέσκο όπου ωστόσο οι ηθοποιοί ερμήνευσαν καθόλα άρτια τους ρόλους τους τόσο η Κατερίνα Λέχου ως Στρίγγλα, όσο και ο Τάσος Ιορδανίδης ως Πετρούκιος. Οι ερμηνείες τους ήταν εξαιρετικές παρότι υπήρχαν υπερβολικά σκηνοθετικά στοιχεία.

Μέσα απ’ το έργο του ο Σαίξπηρ, μας καταδεικνύει και μια άλλη πλευρά του άντρα, η οποία δεν είναι και ιδιαίτερα κολακευτική. Έχει να κάνει με την υλιστική αντιμετώπιση των σχέσεων και του γάμου, που υποκινείται από καθαρά ιδιοτελή - ωφελιμιστικά κίνητρα καθώς ο Πετρούκιος αποφασίζει να παντρευτεί την Κατερίνα, χωρίς να την έχει δει ποτέ, μόνο και μόνο γιατί μαθαίνει για το μέγεθος της προίκας της. Εκθέτει θα λέγαμε κατά κάποιον τρόπο ο Σαίξπηρ τους άντρες μ’ αυτή τη δεξιοτεχνική πινελιά του.

Στο τέλος κανονικά του έργου, οι τρείς νιόπαντροι πρωταγωνιστές, βάζουν στοίχημα ποιος έχει την πιο υπάκουη γυναίκα και φυσικά αποδεικνύεται πως η πιο πρόθυμη και υπάκουη είναι η «Στρίγγλα». Για άλλη μια φορά με έξυπνο και ευρηματικό τρόπο η Μπαξεβάνη αντιστρέφει τους ρόλους, κάνοντας η «Στρίγγλα» τον Πετρούκιο, και αντίστοιχα ο Πετρούκιος τη «Στρίγγλα» αποφεύγοντας με επιτυχία να στηρίξει την εικόνα της υποταγμένης γυναίκας που τόσο έντονα προβάλλει ο Σαίξπηρ στο έργο του.

Στις ερμηνείες των Κατερίνα Λέχου και Τάσου Ιορδανίδη δεν θα μπορούσαμε να μην ξεχωρίσουμε κι εκείνη του Θοδωρή Κατσαφάδου, ο οποίος ερμήνευσε το ρόλο του Μπατίστα του πατέρα της «Στρίγγλας» με τρόπο απλό, φυσικό, αβίαστο, απλά απολαυστικό.
Μαζί τους σ όλο αυτό το ερωτικό κωμικό σύμπλεγμα οι Σοφία Φαραζή, Αντίνοος Αλμπάνης, Άγγελος Μπούρας, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Ευθύμης Ζησάκης, Δημήτρης Διακοσάββας και Τερέζα Γριμάνη με αξιοσημείωτες και αρκετά ενδιαφέρουσες ερμηνείες.

Το σκηνικό που δημιούργησε ο χορογράφος-σκηνοθέτης Σταύρος Λίτινας ήταν αντιπροσωπευτικό του έργου, εξυπηρετώντας απόλυτα τις ανάγκες του και με τις διαβαθμίσεις των επιπέδων στο χώρο διαφαίνονται δυο στοιχεία: πρώτον η αίσθηση του αστικού τοπίου άκρως απαραίτητη για τις λειτουργικές ανάγκες της παράστασης και δεύτερον, η ουσιαστική ενασχόληση του Λίτινα με την αρχιτεκτονική. Όπως επίσης άρτια ήταν και η κινησιολογική διδασκαλία των ηθοποιών από το Λίτινα που λόγω της ιδιότητας του ήταν κάτι το αναμενόμενο.
Η ενδυματολογική προσέγγιση από τον Πάνο Αλμπάνη ήταν ακριβής τόσο με την εποχή στην οποία αναγόταν το έργο, όσο και με τις καινοτόμες – μεταμορφωτικές παρεμβάσεις της σκηνοθέτιδας Φωτεινής Μπαξεβάνη.

Η μουσική επένδυση του έργου χρήζει ιδιαίτερης μνείας καθώς ο Θάνος Μικρούτσικος ο οποίος έντυσε μουσικά την παράσταση σε συνδυασμό με τους εξαιρετικούς στίχους των τραγουδιών απ’ τον Οδυσσέα Ιωάννου, μας χάρισαν ένα απολαυστικό μουσικό σύνολο, απόλυτα ολοκληρωμένο, σεβόμενοι και ταυτόχρονα εμπνευσμένοι και οι δύο απ’ τον Άγγλο δραματουργό Ουίλιαμ Σαίξπηρ αναδεικνύοντας τόσο την παράσταση, την εποχή στην οποία διαδραματίζεται το έργο, όσο και τον γλωσσικό πλουραλισμό του Σαίξπηρ και μαζί με τους ιδανικούς φωτισμούς απ’ τον Αλέκο Αναστασίου, παρουσιάζουν ένα αποτέλεσμα άρρηκτα συνδεδεμένο με την υψηλή αισθητική, τη μουσική κομψότητα, φινέτσα και αρμονία της κλασσικής – διαχρονικής δραματουργίας.

Εν κατακλείδι θα λέγαμε πως σε γενικές γραμμές η σκηνοθεσία της Φωτεινής Μπαξεβάνη, ανέδειξε το κωμικό στοιχείο που είναι διάχυτο στο έργο του Σαίξπηρ με τα πονηρά τεχνάσματα, τις ευρηματικές ευφυείς κόντρες, τα ρομαντικά παιχνίδια, τις μηχανορραφίες στις οποίες εμπλέκονται οι πρωταγωνιστές και κατόρθωσε επίσης να αντιπαρέλθει τη σεξιστική παγίδα του έργου. Ωστόσο η αποφυγή των υπερφυσικών στοιχείων που θύμιζαν ταινία τρόμου, θα εξασφάλιζε μια πιο θετική έκβαση στο σύνολο του έργου χωρίς να ξαφνιάζει αρνητικά τον θεατή, ούτε και να τον αποστασιοποιεί απ’ την κωμωδία που ήταν προετοιμασμένος να απολαύσει.

Άλλωστε ο αληθινός πρωταγωνιστής του έργου είναι ο Έρωτας. Ο Έρωτας όπου οι αρχαίοι Έλληνες τον θεωρούσαν Θεό εχθρικό, Θεό σκληρό παρά την παιδική του όψη, δαίμονα ιδιότροπο, δεσποτικό και παρ’ όλα αυτά Κύριο Θεών και ανθρώπων.

Κι όπως έλεγε και ο Λα Ροσφουκώ: «Υπάρχουν δύο ειδών σταθερότητες στον έρωτα: η μια προέρχεται από το γεγονός ότι βρίσκει κανείς ακατάπαυστα στο αγαπημένο του πρόσωπο καινούργια πράγματα για ν’ αγαπήσει, η άλλη από το γεγονός ότι θεωρεί κανείς τιμή του, το να είναι σταθερός». Κι ο Σοπενχάουερ συμπληρώνει: «Η τρίτη από το ότι δεν μπορεί κανείς να βρει κάτι καλύτερο».

Στην διακριτική σας ευχέρεια τούτος ο προβληματισμός.

Μαριλιάνα Ρηγοπούλου
Εκπαιδευτικός-Σοπράνο