Εάν η ζωή ήταν ωραία, δεν θα είχε ανάγκη πνεύματος, αν όμως ήταν πλήρης πνεύματος, θα αγωνιζόταν να γίνει ωραία». Γ.ΝΤΙΟΥΡΑΝΤ
1. Η λατρεία του Ωραίου κάνει –φαίνεται- περιττή την λατρεία του Αγαθού. Διότι μέσα στο Ωραίο, το πνευματικά ωραίο, περιέχεται και το Αγαθό. Η ομορφιά είναι ο ανώτατος νόμος της ζωής, η πρώτη και έσχατη Αρετή. Τότε – και έτσι – ο νους στολίζει τα πάντα!
2. Τότε η ευγενική ψυχή η ποιητική ζωγραφίζει καθαρό και ήσυχο και γερό και γεμάτο εύρωστη χαρά τον κύκλο της ζωής. Τότε παρουσιάζεται λάμπουσα η δύναμη του πνεύματος, το φως της καθαρής διάνοιας, που πλημμυρίζει τα ανήλιαγα βάθη!
3. Και σκορπίζει το σκότος των ανθρωπίνων ψυχών : ανοίγει την ειλικρινή και φλογερή δίψα στις νέες αποκαλύψεις, στα νέα ρεύματα, που έτσι από το σπουδαίο διαλεκτικό τους πνεύμα έχουν αρχίσει να αντλούν οι ουρανοβάμονες ποιητές όλου του πολιτισμένου κόσμου.
4. Η ομορφιά της ψυχής, όταν γίνει στίχος ή ήχος, μπορεί να αισθητοποιήσει και του περιστεριού την τρυφερότητα και του λιονταριού την ισχύ και του νερού τον απαλό παφλασμό και της φλόγας το σελάγισμα και τον ψιθυρισμό του δένδρου, που το χορεύει ο άνεμος!
5. Το καθρέφτισμα του πνεύματος μετουσιώνεται και ουσιώνεται σε εντέλεια και αρμονία, πολυτέλεια και τέχνη και αισθητική αξιοπρέπεια. Οι στοχασμοί, στίγματα ζωντανού φέγγους, σπιθοβολούν στο σκοτάδι, ελευθερώνουν από την συμβατικότητα και προκαλούν φτερωτές εκπλήξεις και σιωπηρό δέος.
6. Η ομορφιά του καθαρού λόγου συνδυάζει τον πιο γλυκό πνευματικό βίο με την σοφία και την αρετή, την ευσέβεια και την λατρεία. Τόση χάρη μαζί και μεγαλοπρέπεια, τόση ποικιλία μαζί κι ευγενική λιτότητα, τόση κίνηση μαζί και ηρεμία, τόση ωραιότητα και θαλερή νεότητα, τόση σύνεση και θεία αθωότητα.
7. Επάνω στη χώρα του φθαρτού το πνεύμα υψώνει κάτι αθάνατο, νικηφόρο μέσα σε αιώνιο φως, ανώτερο από την μεταβλητότητα των θνητών και την μικρόλογη δυστυχία της. Εκλύει ουράνια πραότητα και μαζί υπέροχη σοβαρότητα, αμάραντη ομορφιά και θελκτική λάμψη.
8. Δεν πεθαίνουν της νεότητας τα όνειρα ούτε της φύσεως και της ζωής το χαμόγελο, όταν οι ανθρώπινες ψυχές δροσίζονται μέσα στο μεταφυσικό κάλλος, μέσα στο όραμα του ιδεατού, του οποίου το πνεύμα είναι θεϊκός υποφήτης και φανερωτής και εκφραστής του αόρατου μέσα στα αισθητά.
9. Η ομορφιά του πνεύματος μοιάζει με το πτηνό, που προαισθάνεται το φως και τραγουδάει μελωδικά, ενώ το χάραμα είναι ακόμη σκοτεινό και ο όρθρος βαθύς! Ψάλλοντας έτσι τον δικό του ύμνο ζει την αιωνιότητά του, ως μιάν ευχάριστη και μεγαλόπρεπη ωδή ξέγνοιαστης ζωής!
10. Το πνεύμα έχει μιαν ανθρώπινη κι ευγενική αρετή, που δίνει στην ψυχή μια θεία και αθάνατη ομορφιά. Τότε η ύπαρξη αστράφτει αιώνια και στέκεται ανά μέσον της ματαιότητας του κόσμου, σαν φως μαγικό, και καταυγάζει τη γη, σαν άσβεστη τρεμολαμπή μέσα σε μια γλυκύτατη, ανέφελη ημέρα.
11. Είναι ως να εμπήκαν μαζί της όλα τα γελαστά πνεύματα της ΄Ανοιξης και ως να εφύσηξε μυριόπνοη δροσιστική αύρα κι έδιωξε τον π νιγερό υλόφρονα αέρα. Το μάτι,τώρα, βλέπει μακριά κάμπους ηλιοφώτιστους, λειβάδια χλοϊσμένα, γιαλούς ανοιχτούς και τόπους, όπου μπορεί να θάλλει το πνεύμα!
12. Και η θάλασσα να βάφεται πορφυρή, μέσα σε μιαν ακύμαντη, χρυσορρόδινη λαμπρότητα! ΄Ετσι το πνεύμα είναι ένα όμορφο νησί μέσα στον τραχώδη ωκεανό του παρόντος! ΄Ενα τέτοιο πνεύμα, όταν κατατίθεται στα βιβλία, ανακόπτει το δρόμο της καταστροφής ή της διαστροφής των ανθρώπων!
13. Τα άξια λογοτεχνικά βιβλία, πάλι, αποτελούν μια μαγική δύναμη και ως σιγηλός χορός συγκροτούν την μυστική μελωδία του, αρμονίες υψηλοτέρων κόσμων, όπου αναζητούν φιλόξενο καταφύγιο οι νεανικές υπάρξεις. Ομοιάζουν τα συγγράμματα με αληθινή και ζεστή φωλιά ψυχών, εστία ήθους και αρετών!
14. Εδώ οι άνθρωποι ευρίσκουν θεϊκήν ονειροπόληση και μαζί πυρέσσουσα, χωρίς ανάπαυλα δράση. Εδώ ευρίσκουν ψυχική ανακούφιση, άσυλο και στέγη. Ας τους χαρίσει ο Θεός χαρές, δημιουργία και ρόδινες εσωτερικές γιορτές, σαν την αγάπη που δεν κυριαρχεί μόνον, αλλά λυτρώνει και μορφώνει: το μέγιστο!
15. Τέτοια βιβλία εξακοντίζουν ενάντια στο ψυχικό σκότος τα λαμποκοπούντα βέλη του πνεύματος και η καρδιά αγάλλεται από τους αγνούς εναγκαλισμούς θείου φωτός, αναμέλπουσα μυστικές αρμονίες προς την πηγή της ομορφιάς και της ζωής, γλυκύν ψιθυρισμό πληρώσεως, ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης!
16. Τέτοια έργα είναι φύλακες μεγάλης και λεπτής τέχνης, κέντρα πολιτισμού, σεμνοί τόποι πνευματικής λατρείας, που ανατείνουν τις ψυχές στη σφαίρα των ιδανικών. Βέβαια ο λυτρωμός είναι δυνατός, αν στήσουμε και εμείς ένα Σταυρό μέσα στην ψυχή μας, κατά τον ΄Αγγελον Σιλέσιον, τον μέγαν Μυστικόν!
17. Τέτοια έργα καθορούν με ήρεμο βλέμμα την ροή των ανθρωπίνων πραγμάτων και πίσω από αυτά το αιώνιο νόημα! Απηχούν τους αθάνατους ρυθμούς, οι οποίοι κατακλύζουν την σκέψη. Είναι ύψιστη καλλιτεχνική μορφοποίηση των γραμμών και των τόνων της καρδιάς. Τελειωτική σάρκωση παραδόσεων!
18. Είναι, ακόμη, κλασσική έκφραση πονεμένης ελληνοχριστιανικής ψυχής, εκδήλωση ενός λεπτού συναισθήματος αγάπης, που φθάνει σε ολοκληρωτική αρτίωση. ΄Οπως ο Δαίδαλος επινόησε τις πτύρυγες, που τον ανύψωσαν στον αέρα, έτσι και οι άνθρωποι ευρίσκουν σε τέτοια βιβλία τις πτέρυγες που ανεβάζουν στην μεγαλειότητα μιας άλλης, ανώτερης, θείας ζωής!
19. Αίρουν, υψώνουν στον καθαρό κόσμο των ιδεών, όπου και η ελευθέρωση. Η εσωτερική τους ομορφιά είναι μόνον ανταύγεια των λαμπηδόνων, που φωτίζουν τα άδυτα των υπάρξεων, είναι η αφύπνιση μυστικών νοσταλγιών, που γεννάει την ιερή σιγή!
20. Η μελέτη τέτοιων έργων κυοφορεί βιώματα, που τα σύμβολά τους είναι είδος ευωδίας γιασεμιού, που μεθάει, ή λιβανωτού, που εμβάλλει σε αόριστη κατάνυξη την ψυχή. Ένα είδος τρυφερού πόνου, που υγραίνει τα μάτια ή μακρινού ήχου γλυκειών κωδονουκρουσιών, που προκαλούν ρίγος και υπόμνηση του μεταφυσικού μας καθήκοντος!
21. Όταν το πνεύμα διαβρέχεται από μυστικιστική διάθεση κρατιέται μακριά από κάθε εγκόσμιο, σε μια υπέργεια ανάταση. Δε νοιώθει τον βαρύ χειμώνα γύρω του ούτε τον μολυβένιο, σκοτεινό και ομβροφόρο ουρανό επάνω του, αλλά σαν την αμυγδαλιά δέχεται πρώιμα τα ανοιξιάτικα μηνύματα και τα άνθη τους!
22. Τώρα τα χιόνια της καρδιάς αρχίζουν να λυώνουν. Το ανθρώπινο δράμα, που παίζεται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ψυχής, αμβλύνεται. Το άλγος του πνεύματος από την αιματωμένη πορεία προς το Γολγοθά του υποχωρεί μπροστά στην ελπίδα και την προσδοκία των αναστάσιμων ημερών!
Γρηγόρης Φιλ. Κωσταράς,
Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
«Φιλοσοφικά και Αισθητικά Δοκίμια» - (Αθήνα 2013)
